Thesis · April 2020 doi: 10. 13140/RG

ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
 
490 
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
- жисмоний ёки психологик ҳужум (агрессия – у асосан конфликтга киришган қарама-
қарши томонга йўналтирилади); 
- 
аламзадалик 
(ўзидаги 
камчиликлар, 
етишмовчиликларни 
бошқаларда, 
атрофдагиларнинг қиёфаларида кўриш; бу ички зўриқишлардан ҳоли бўлишга ёрдам 
беради); 
- тасаввур қилиш (фантазия – амалда қила олмайдиган, уддалай олмайдиган хатти-
ҳаракатларни хаёлан бажариш; ўйланган нарсаларга тасаввурда эга бўлиш имкониятини 
яратади); 
- жисмоний ёки психологик зўриқишларга мослашиш (мақсадларнинг алмашишининг 
натижасида бирор-бир нарсага қаттиқ боғланиш даражаси пасаяди, бироқ ҳулқ-атвор 
мотивлари аввалгидек сақланиб қолади); 
- мақсадларнинг ўзгариши (психологик зўриқишлар фаолиятнинг бошқа соҳаларига 
йўналтирилади); 
- ёқимсиз вазиятлардан четга чиқиш (муваффақиятсизликка учрагани ёки 
топшириқларни бажара олмаганлиги учун инсон ихтиёрсиз равишда муаммоли вазиятдан 
қочади).
Шундай қилиб, педагогик конфликтлар таълим-тарбия жараёнида юзага келувчи ҳодиса 
бўлиб, унинг моҳияти манфаатлар тўқнашувини ифодалайди. Муассаса раҳбари, педагогик 
ва ўқувчи (талаба) лар жамоалари ҳамда ота-оналарнинг таълим жараёни ташкил этиш 
тамойилларини инобатга олмасликлари ёки уларга қатъий риоя этмасликлари, ҳар бирлари 
ўзларининг манфаатларини ҳимоя қилишга уринишлари оқибатида педагогик конфликт 
юзага келади. Таълим жараёни иштирокчиларининг бир-бирларини ўзаро тушуна олишлари, 
қарши томонлар манфаатларининг ҳимоя қилишга уринишлари, бир-бирларига ён 
беришлари, шунингдек, вужудга келган муаммони босиқлик билан ҳамкорликда ҳал қилишга 
интилишлари ҳар қандай педагогик муаммонинг ижобий ечимга эга бўлишини таъминлайди. 
Кўпчилик мутахассислар алоҳида инсон, шунингдек жамоа фаолияти самарадорлиги 
конфликт ҳодисасини ташхис этишдан кўра, унинг олдини олиш ва бартараф этишга кўпроқ 
боғлиқ, деб ҳисоблашади. Бироқ қачонки, конфликтнинг юзага келиш сабаблари 
аниқлансагина, унинг олдини олиш ва бартараф этиш мумкин. Шундан келиб чиқиб айтиш 
мумкинки, ўқувчи (талаба) нинг конфликтли хулқ-авторини педагогик ташхис этиш – бу 
нафақат ўқувчи (талаба) шахсидаги конфликтли хулқ-авторнинг олдини олиш ва бартараф 
этиш, балки унда одоб-ахлоқ қоидаларини шакллантиришга доир педагогнинг компетентлик 
фаолияти, унинг конфликтли хулқ-атворни юзага келтирувчи илк сабаб ва манбалар ҳақида 
билимга эга бўлишидир.