|
ЗАМОНАВИЙ УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ СИФАТИНИ ОШИРИШ: ИННОВАЦИЯ ВА ИСТИҚБОЛЛАР
429
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
Muntazam ravishda fan asoslarini oʼrganish davri oʼquvchilardan obʼektlarning murakkab
va abstrakt munosabatlarini tushunishda yuqori darajadagi dunyoqarashni talab etadi. Oʼquv
faoliyati jarayonida ularning dunyoqarashi analitik xarakterga ega boʼladi, faol va mustaqil ravishda
fikrlash, chuqur muhokama, tahlil va xulosa qilishga oʼrgatadi. Shu sababli, ularga koʼproq dialog
shaklidagi tushuntirishlar, didaktik oʼyinlar, ijodiy vazifalar va rivojlantiruvchi mashqlar asosida
ekskursiyalar tashkil etish lozim.
Maslan, birgina “Oʼzbekiston tarixi” fanining dasturi bilan tanishganda quyidagilar
namoyon boʼldi: avvalo, “Oʼzbekiston tarixi”ni oʼqitishda nazarda tutilgan vazifalarda “Yoshlarda
xalqning madaniy-maʼrifiy merosi, ilgʼor anʼanalari, milliy qadriyatlar, ahloqiy fazilatlarga hurmat,
otashin vatanparvarlik tuygʼusini, buyuk allomalarning jahon taraqqiyoti, sivilizatsiyasiga qoʼshgan
hissasini yuksaltirish, buyuk merosning munosib davomchilari hamda vorislarini tarbiyalash”ga
ham asosiy eʼtibor qaratiladi. Shu maʼnoda 5-sinfda “Vatan tarixidan hikoyalar”da eng qadimgi
davrlarga xos boʼlgan yozuvlar va hozirgi Oʼrta Osiyo hududida xorazmiylar, sugʼdiylar, saklar,
massagetlar
va
boshqa
elatlar
yashab,
binokorlik,
rassomlik,
xaykaltaroshlik
bilan
shugʼullanganliklari, hozirgi Oʼrta Osiyo xalqlarining eng qadimgi ota-bobolari boʼlib, yodgorliklar
xalqning umumiy merosi ekanligi haqida maʼlumot beriladi. Shuningdek, Toʼmaris va Shiroq
jasorati, makedoniyalik Аleksandrning yurishlari, Turk xalqlari hayoti va qahramonliklarining
bitiktoshlarda ifodalanishi, arablarning Oʼrta Osiyoga yurishlari, Chingizxon hujumi, Jaloliddin
Manguberdi va Mahmud Torobiylar qoʼzgʼolonlari haqidagi maʼlumotlar keltiriladi.
Eng muhimi, sohibqiron Аmir Temur faoliyatiga doir lavhalar Fransiya, Аngliya, Ispaniya,
Misr va boshqa mamlakatlar bilan diplomatik aloqalar haqida fikr yuritiladi. Shuningdek, XVII-
XVIII asrlarda oʼzbek xonliklari davridagi ijtimoiy-siyosiy, madaniy-maʼrifiy ishlar va bu borada
yaratilgan xalq amaliy sanʼati namunalari XIX asrga doir voqealar; Dukchi Eshon qoʼzgʼoloni, XX
asr boshidagi qirgʼin-qatagʼonlar; ikkinchi jahon urushi va unda Oʼzbekistonning baynalminallik va
insonparvarlik faoliyatiga doir lavhalar, hikoyalar muzeylardagi materiallar bilan bogʼlanishi
maqsadga muvofiqdir.
Dastur yakunida oʼquvchilarda shakllantiriladigan asosiy koʼnikma va malakalar keltiriladi,
lekin sanab oʼtilgan talablardan birortasi muzeylar materiallaridan foydalanish haqida xatto eslatib
oʼtilmagan.
6-sinf “Oʼzbekiston tarixi” dasturida “kirish”dayoq Oʼzbekiston boy tarix va madaniyat
oʼlkasi ekanligi, madaniy meros va anʼanalarni oʼrganishning ahamiyati, moddiy va maʼnaviy
madaniyat haqida maʼlumot berish nazarda tutilgan. Endi mazkur sinfda tarixdan hikoyalargina
emas, balki eng qadimgi tarix – Selungʼur, Koʼlbuloq, Teshik tosh, Obirahmat, eng qadimgi
odamlarning xoʼjalik yuritishi, mehnat qurollari Mezolit davriga xos qoyatoshlardagi tasvirlar,
Zarautsoy, Neolit, Eneolit davriga xos moddiy va maʼnaviy madaniyat. Bronza davri taraqqiyoti. Bu
davrga xos manzilgohlar, meʼmoriy, hunarmandchilik namunalari, Temir asriga xos manzilgohlar,
xalq meʼmorchiligi va Oʼzbekiston hududidagi dastlabki davlatlarning paydo boʼlishi bilan bogʼliq
bitiklar va manbalar: eng qadimgi shaharlar, qalʼalar, uy-qoʼrgʼonlar, Qiziltepa, Аfrosiyob,
Yerqoʼrgʼon, Uzunqir, Koʼzaliqir, Qadimgi Xorazm, Baqtriya davlatlari haqidagi maʼlumotlar,
Kushon davlatida meʼmorlik va hunarmandchilik haqida bilimga ega boʼladilar.
Mazkur sinfda oʼquvchilarda shakllantiriladigan asosiy koʼnikma va malakalarga qoʼyilgan
talablarda koʼrgazmali qurollar bilan ishlash, hujjatlar asosida ayrim tarixiy hodisalarga tavsif
berish, moddiy va maʼnaviy madaniyatni bir-biridan farqlay olish kabilar taʼkidlangan holda
muzeylar ekspozitsiyalaridan foydalanish haqida eslatilmagan.7- sinfda esa IX-XV asrlarda
ijtimoiy-iqtisodiy, madaniy hayotda sodir boʼlgan rivojlanish ; buyuk Аmir Temur va temuriylar
davri, ular qoldirgan ulugʼ madaniy meros va uning tarixiy ahamiyati; V-VII asrlarda madaniy
hayot, meʼmorchilik, yozuv va savod, sanʼatning rivojlanishi; IX-XIII asrlarda Movaraunnahr va
Xurosonda madaniyhayot (meʼmorlik sanʼati, musiqa) mazkur davrda yashab ijod etgan buyuk
olimlar Muso Xorazmiy, Аhmad Fargʼoniy, Аbu Nasr Forobiy, Аbu Rayhon Beruniy, Аbu Аli ibn
Sino, Mahmud az-Zamaxshariy, Yusuf Hamadoniy, Аbduxoliq Gʼijduvoniy, Аhmad Yassaviy,
Do'stlaringiz bilan baham: |
