|
ХАЛҚАРО МИҚЁСИДАГИ ИЛМИЙ-АМАЛИЙ КОНФЕРЕНЦИЯ МАТЕРИАЛЛАРИ
nomlash, atrofda joy almashtirish, ijodiy ishlash uchun yetarli yo‘lkalarni qoldirish kerak. Agar
doska yoki “sahna”da ishlash kerak bo‘lsa, stullar doskaga qaratib qo‘yiladi, o‘quvchilarning
doskaga orqa o‘girib o‘tirishi noto‘g‘ri hisoblanadi. O‘yin uchun yoki metod uchun kerakli hamma
jihozlar oldindan o‘qituvchi tomonidan kerak bo‘lsa, o‘quvchilar ishtirokida tayyorlanadi.5 – qoida:
metodning mohiyati yoki o‘yinning qoidalari avval yaxshilab tushuntirilishi va hamma shartlar
oldindan aytib kela olinish kerak. Masalan, guruhda ishlansa, guruhning vazifalari, natijalarini e’lon
qilish shakli, har bir ish turiga ajratilgan vaqt, baho mezonlari e’lon qilinadi. Demak, har bir
o‘quvchi o‘zining vazifasini aniq bilgan va uni bajarishga psixologik jihatdan tayyor bo‘lishi kerak.
Yana bir masalaga alohida e’tibor berish kerakki, har qanday fikr – mulohaza, taklifni sabr bilan
eshitish, bir – birini hurmat qilish ham va bahamjixatlikda ishlashga ham kelishiladi va o‘rganib
boriladi.6 – qoida: o‘quvchilarga vazifalarni yoki rollarni taqsimlash, o‘quvchilarni guruhlarga
ajratish masalasiga e’tibor bilan qarash kerak. Agar faqat o‘quvchilar ixtiyoriga qo‘yib berilsa
guruhlar tarkibi doimiy bir hil bo‘lib qoladi, o‘yinda esa faqat dadilroq, faol va qiziquvchan va
uyatchan, passiv o‘quvchilar chetda qoladi. Guruhda ham ayrim o‘quvchilar doimiy lider bo‘lib,
ba’zi o‘quvchilarning deyarli ishtiroki sezilmay qoladi. Shuning uchun ham tanlovning tasodifiy
bo‘lishiga harakat qilish kerak. Masalan: guruhlarga orqasi o‘chirilgan tomonlarni olib, ularga
chizilgan rasm, nomeri, rangi, bo‘yicha ajratiladi. Rollar konvert ichiga yozilib tanlab olinishi
mumkin bo‘ladi.Sinf xonasida eng qulay kichik guruh – bu bir partada o‘tirgan o‘quvchilar juft yoki
ketma – ket 2 ta partadagi o‘quvchilar to‘rtligidir. Ba’zan muammolarni hal qilishda ayniqsa shu
kichik guruhlar kuchidan foydalanish sinfni alohida tayyorlash yoki partalarni surib, joylarni
o‘zgartirish majburiyatidan o‘quvchini oziod qiladi[1,76].Agar shunday tartibda ishlab o‘rganilsa,
sinfni guruhlarga bo‘lish, guruhlarni tuzishga ortiqcha vaqt sarflanmaydi.O‘quvchini darsga jalb
qilishning eng samarali usullaridan biri mavzu yuzasidan savolga javob berishga undash, undan
ham samaraliroq usul esa, o‘tilgan mavzuga oid mustaqil savol tuzish, misol yoki masala tuzib
sinfga taklif qilish vazifasi berisla, o‘quvchining darsga e’tibori oshadi, fikri uyg‘onadi agar
savollar tuzib berish va unga to‘g‘ri javobni o‘zi bilish ham kerak bo‘lsa, (albatta hamma vaqt ham
emas, ba’zi muammoli savollarning javobini o‘quvchi bilmasligi mumkin) bola darsda e’tiborliroq
bo‘ladi, berilayotgan savollar sifatini tahlil qilishga o‘rganadi.“Savollar” texnologiyasini qo‘llash
imkoniyatlari juda katta. Masalan: o‘qituvchilar bir darsning 5 minutini shunday savol tizimiga
bag‘ishlangan bo‘lishi mumkni. Savollarni yakka holda yoki juft bo‘lib, qiyinroq mavzu bo‘yicha 4
kishi maslahatlashib tuzishni topshirilibdi.“Aqliy hujum” texnologiyasini qo‘llash biror muammoni
hal qilish yo‘lida turlicha va iloji boricha ko‘proq taklif, fikr – mulohazalar yig‘ishdan iborat.
Avvaliga har qanday takliflar qabul qilinadi. Keyin esa ularning ichidan eng ma’qulini tanlab
olinadi. Bu metodni qo‘llashda eng nozik tomoni hamma takliflarni “eslab” qolishdir Shuning
uchun ularni yozib borish kerak bo‘ladi. O‘qituvchi ularni shartli belgilar yoki qisqartirishlar bilan
doska yoki vatmann qog‘ozga yozib boradi. Geografiya fanini o‘qitishda pedagogik texnologiya
tatbig‘i mohiyati o‘qitish jarayonida o‘quvchi faolligini oshirish, o‘quvchini pedagogik
faoliyatining markaziy figurasiga aylantirishdan iboratdir. Bunday metodlarni qo‘llash orqali
o‘qituvchi o‘quvchini o‘z fikrini shakllantirishga, ifoda etishga, maqbul yo‘lni tanlash va buning
uchun ma’suliyat his etishga o‘rgatadi. Shu bilan birga bolalarda o‘zaro hurmat, ma’suliyat,
halollik, e’tiborlik va tirishqoqlikni xususiyatlarini tarbiyalashga ham harakat qiladi. Hulosa qilib
shuni aytish mumkinki, o‘qitishni samarali qilish, o‘quvchilarni darsdagi faolligini oshirishda
pedagogik texnologiyalardan foydalanishning foydasi juda kattadir.Bunda har bir o‘quvchini darsga
jalb qilish, uni o‘z fikrini darsga bildirishini, o‘rtoqlari bilan fikr almashinishini, atrofdagi fikrlarga
munosabat bildirishga imkoni katta bo‘ladi.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Ayupov T.X., Ahmadjonov X.I., Imomqoriyeva Sh.R. Samarali ta’lim berish usullari–T.: 2003.
2.
Azizxodjayeva N.N. Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat. –T.: 2006.
3.
Usmonov S.A. Zamonaviy pedagogik texnologiyalarni amaliyotiga joriy qilish. –T.: 2008.
4.
Farberman B.L. Ilg‘or pedagogik texnologiyalar. –T.: Fan, 2000.
Do'stlaringiz bilan baham: |
