|
Mikrob va xujayin
organizmidagi xujayra antigenlarining o’xshashligiga antigen
mimikriyasi deyiladi. Bu antigenlarning xo’jayin organizmida autoimmun kasalliklar
rivojlanishida axamiyati katta.
Ko’pgina antigenlar immuna reaksiyalarni
faqat timusga bog’liq, limfotsitlar
yordamida yuzaga chiqara oladi, shu bois
ularni timusga bog’liq antigenlar deb
ataladi. Korpuskulyar antigen, oqsil va
viruslar shunday antigenlar sirasiga kiradi.
Lekin shu bilan birga immuna javob
rivojlanishida T-xujayralar
qatnashmaydigan antigenlar ham bor. Bular
ko’pincha polimerlar bo’lib, ularga
bakteriyalarning lipopolisaxarid va
polisaxarid moddalarni misol qilish mumkin.
Bunday timusga bog’liq antigenlar bevosita
B-limfotsitlarni faollashtirish qobiliyatiga
ega. Bundan tashqari immuna javobda
ularga qarshi faqat IgM ishlab chiqariladi
.
Bitta organizmda bir necha xil turga xos antigenlar
bo’ladi. Tipga xos antigenlar bo’yicha bakteriyalar xar
xil serologik variantlarga yoki serovarlarga bo’linadi.
Bakteriya xujayrasida
somatik-O
,
xivchinli-H
,
kapsulali-K, ekzo- va ensotoksin
tarkibiga kiradigan va
protektiv antigenlar borligi aniqlangan.
Somatik O-antigen
, asosan, grammanfiy bakteriyalar
xujayra devoridagi glikolipid (LPS-lipopolisaxarid)
moddasi yoki endotoksinning polisaxarid qismida
joylashgan. O-antigen issiqqa chidamli, 100 C da
qizdirilganda 1-2 soatgacha chidaydi, formalin va
etanol ta’sirida ham parchalanmaydi.
H-antigeni
haroratga chidamsiz 56-80 C qizdirilganda
parchalanadi. Xayvonlarni tirik kultura bilan
emlanganda O- va H-antigenlarga qarshi antitelalar
hosil bo’ladi, agar qaynatilib kiyin immunlansa faqat
O-antigenga qarshi antitelalar hosil bo’ladi.
Har bir virion bir nechta antigenga ega. Ulardan biri virusga
xos bo’lsa, ikkinchilari xujayra qobig’I tarkibiga xujayin
xujayrasi komponentlari (lipid, oqsillar) kirishi hisobiga hosil
bo’ladi.
S-antigen
(ingl. Solutio-erituvchi)-kimyoviy tarkibiga ko’ra
rebonuklioproteid yoki dezoksiribonuklioproteidlardan
tuzilgan bo’lib, yaxshi eriydi.
V-antigen
-gemmagglyutinin va neyrominidaza fermenti
tarkibiga kiradi. Bu antigen viruslarning tashqi qobig’ida
joylashgan. Gemmagglyutinin viruslarning antigen maxsusligini
taminlaydi. Bu antigenni gemagglyutinatsiya, gemadsorbsiya
va gemagglyutinatsiyani tormozlash reaksiyalari yordamida
aniqlash mumkin.
Sanab o’tilgan antigenlar bilan bir qatorda viruslarda xujayin
antigenlari ham uchraydi. Mn: agar gripp virusi tovuq
embrionining allantoik qobig’ida o’stirilgan bo’lsa, faqat shu
qobiq antigenlariga zardoblar bilan reaksiyaga kirishadi.
Prizmatik xujayra va B-limfotsitlar tomonidan antigen ta’sirida
sintez qilinib, shu antigen bilan maxsus birlasha oladigan qon
plazmasi oqsillari (glikoprotaedlar)ga immunoglobulinlar (Ig) yoki
antitelolar deb ataladi. Tuzilishi va vazifalari bo’yicha odam va
boshqa umurtqalilar antitelolari bir xil, lekin antitelolarning odamda
5 ta sinfi farqlansa, har xil hayvonlarda uchtadan oltitagacha bo’lishi
mumkin.
Antitelolar 4 xil xususiyatga ega
: maxsuslik, valentlik, affinitent
va
avidlik
. Antitelolar
maxsusligi
-immunoglobulinlarning faqat gomologik
antigenlar bilan ta’sirlasha olish, ya’ni antigen detirminantalari
(epitonlarga) qarshi antitelolarda determinantalar mavjudligi.
Valentlik
-antiteloning antigenni biriktirib oluvchi faol markazlar soni.
Avidlik
(lot.aviditos-ochko’zlik) paratop va epitope orasidagi bog’ning
mustahkamligi. Bog’ning kuchi antiteloning yuqori faolligi bilan
belgilanadi.
Antitelolar murakkab tuzilgan glikoprotein molekulalar bo’lganligi
uchun o’zi ham antigen bo’lishi mumkin. Qarshi zardoblar yordamida
antitelolarning serologik xillari aniqlanadi
An
titelolartasnifi
da
3xil
:
izotipik
allotipik
Idiotipikdetirminantala
r
Organizmga antigenlar kiritilganda, ularga qarshi
birinchi bo’lib IgM hosil bo’ladi. U miqdor bo’yicha
zardob immunoglobulinlarining 13 % ni tashkil etadi.
Normal antitelolarning ko’pchiligi, mn: qon guruhlarini
ta’minlovchi izogemagglyutininlar shu sinf antitelolarga
mansub. Ular yo’ldosh orqali o’tmaydi, shuning uchun
xomilada birinchi bo’lib IgM sintez qilina boshlaydi.
Antitelolar haroratga chidamsiz, 70 C da 1 soat
qizdirilganda denaturatsiyaga uchraydi. Antitelolar
faoliyatiga, muhim pH hamda boshqa omillar ta’sir
etadi, buning natijasida oqsil modda chuqur o’zgarishga
uchraydi. Antitelolarga etil spirit va past harorat (o C
dan-40 C gacha) ta’sir etmaydi. Tuzlar (magniy,
ammoniy, natriy, sulfatlar) oqsilni cho’kmaga tushiradi,
ammo denaturatsiya qilmaydi. Shu sababli bu omillar
immuna zardoblarini fraksiyalarga ajratishda va toza
antitelolar olishda ishlatiladi.
Antigenga qarshi antitelolar ishlab chiqarish
bo’yicha birlamchi va ikkilamchi immuna
javoblar farqlanadi.
Organizmga antigen tushgandan 3-4 kun
o’tgach qonda shu antigenga qarshi antitelolar
aniqlanadi. Shu davr ichida immuna tizim
omillari antigenni tanib, unga qarshi gumoral
immun javobni ishga tushiradi. Natijada qisqa
vaqt ichida (bir necha kun) antitelolar miqdori
logorifmik ko’rinishda oshadi va eng yuqori
miqdorga yetadi (13-15 kunlar orasi). Ma’lum
vaqt o’tganidan so’ng, qondagi
immunoglobulinlar soni kamaya borib oyning
oxiri kelib sekin kamayadi. Agar organizmga,
ma’lum vaqtdan so’ng xuddi shu antigen qayta
tushsa, unga qarshi tezda kuchli immuna
javob, ya’ni ikkilamchi javob rivojlanadi.
L/O/G/O
www.themegallery.com
Do'stlaringiz bilan baham: | 
