Naftalin va formalin asosida kopolimer sintezi va xossalari

NAFTALIN VA FORMALIN ASOSIDA KOPOLIMER SINTEZI VA XOSSALARI
Jumag’lov Sh.H., Kenjayev A.Q., Nurmonov S.E., Qodirov O.Sh.
Mirzo Uleg’bek nomidagi O’zbekiston Milliy universiteti
E-mail: [e-mail]

Uglevodorodlar pirolizi ikkilamchi mahsuloti piroliz moyining fraksion haydalishi natijasida olingan 210-230⁰C oralig’idagi naftalin ftaksiyasini formalin bilan yuqori bosimda polikondensatlash orqali kopolimer sintezi amalga oshirilildi. Olingan kopolimer polimetilennaftalinning xossalari, suyuqlanish xarorati, qovushqoqligi, molekulyar massasi, eruvchanligi, zichligi, termik barqarorligi, sirt yuzasi tuzilishi, element analizi o’rganildi. Kopolimer polimetilennaftalinning xossalariga reagentlar mol nisbati, reaksiya davomiyligi, bosim, xarorat ta’siri o’rganildi. Bu kopolimerdan turli maqsadlarda foydalanish tavsiya etildi. Olingan kopolimerning tarkibi xossalari IQ-infra qizil spektroskopiya, SEM-skanerlovchi mikroskop, TGA-temik analizlar orqali o’rganildi. Eng yuqori ekspluatatsion xossaga ega kopolimer deb, naftalin va formaldegid 1:2,2 mol nisbatda, 140⁰C xaroratda, 40ATM bosim va 6 soat davomida olingan kopolimer ekanligi aniqlandi. Bu kopolimerning zichligi …g/sm3, qaynash xarorati 160⁰C, molekulya massasi 8000-120000 gacha enligi aniqlandi.Moshchyanskaya N.K., Aromatik uglevodorodlar va formaldegid asosidagi polimer materiallar olingan 1970.Uglevadorod-formaldegid smolalari, aromatik, uglevodorodlar (toluol, ksilol, nafenatsetat, antratsen, nafenatsetena va polikondensatsiyasining termoplastik oligomer mahsulotlari ) ishtirokida formaldegid bilan H₃3OD yoki tuz sintez qilingan. Ayrim molekulalari, smoladagi atsetal, efir, metilen bog`lari bilan bog`langan. Olingan mahsulot yopishqoq suyuqlik yoki qattiq mo'rt smolani molekulyar massasi 300-1000 hosil qilgan, (suyuqlanish harorati taxminan 100⁰ C benzol, toluol, asetonda eriydi. Olingan polimer massa fenol-formaldegid smolalar olish uchun ishlatiladi.

Naftalin fraksiyasini polikondensasiyalash.Hajmi 150 g massali sig’imga ega bo’lgan kislotaga chidamli germetik reaktorga, uglevodorodlar pirolizi ikkilamchi mahsuloti piroliz moyining fraksion haydalishi natijasida olingan 210-230⁰C oralig’idagi 50 g naftalin, 38 % li 34 g formaldegid solindi va moddalar aralashtirildi.Shu reaksion aralashmaga voronka yordamida katalizator sifatida 98% li 42 g sulfat kislota eritmasidan quyuldi.Jarayon ekzotermik reaksiya bo’lganligi uchun temperature 155-165⁰S gacha ko’tarildi.Reaktorni og'zi mahkam yopilib germetik holatga keltirildi va jarayonni amalga oshirish uchun qizdirish pechiga 6-soat 140 ⁰ C ga qo’yildi.Reaksion aralashmaning to’liq borishi uchun aralashma har 0.5 soatda chayqatib turildi, chayqatish davomiyligi 4-martagacha davom ettirildi.Reaksiya tenglamasi quyidagicha:Jarayon mexanizmi:reaksiya tenglamalari yoziladi, Reaksiya natijasida 91.8 % unum bilan kopolimer sintez qilindi.Polikondensatlanish mahsulotining fizikaviy xossalari
Olingan kopolimerning suyuqlanish haroratini (ПРИБОР ДЛЯ ОПРЕДЕЛЕНИЯ ТЕМПЕРАТУРЫ ПЛАВЛЕНИЯ (M),V-220 в , W =200 BA TY 92-891.011-90) markali priborda hisoblandi va olingan kopolimer massaning suyuqlanish harorati 140⁰ C ga tengligi aniqlandi.Suyuqlanish haroratini aniqlash uchun kopolimer namunasidan 0.1 g massada texnik tarozida tortib olindi va uni termometr asosiga biriktirilgan kapilyariga namuna solindi. V-220 в , W =200 BA ning spiralli nayiga suyuqlantirish uchhun joylashtirildi va lupa yordamida suyuqlanish temperaturasi kuzatib turildi.Kopolimerning suyuqlangan vaqtdagi harorati 155⁰ C ga yetganligi termometr shkalasi orqali aniqlandi. Kopolimerning solishtirma qovushqoqligi (oquvchanligi) Viskozometrda 5-xil konsentratsiyadagi eritmalar orqali aniqlandi.Jarayon quyidagicha:Erituvchi sifatida xloroform eritmasidan foydalanildi.O’lchov silindiriga xloroform eritmasidan 10 ml olib, sekundomer yordamida uning qoib tushish vaqti hisoblab borildi:

№	Erituvchi	Erituvchining oqib o’tish vaqti (sek)
1	Xloroform	34.7
2	Xloroform	35
3	Xloroform	35
4	Xloroform	34.7
5	Xloroform	35.6

Olingan kopolimer namunasidan texnik tarozida 1g tortib olindi va 5xil konsentratsiyadagi erituvchida eritildi va viskozometr yordamida o’tish vaqtlari aniqlandi.

№	Erituvchi va erigan modda	Erigan moddaning oqib o’tish vaqti (sek)
1	xloroform + kopolimer	36.50
2	xloroform + kopolimer	36.60
3	xloroform + kopolimer	36.00
4	xloroform + kopolimer	36.10
5	xloroform + kopolimer	36.30