The economy of enterprise

 
Қисқача хулосалар 
Ҳар бир хўжалик юритувчи субъектнинг тадбиркорлик фаолиятидан 
асосий мақсад фойда олишдир. Фойда олиш дегани корхона даромадлари унинг 
фаолияти билан боғлиқ бўлган барча харажатлардан ортишини англатади. 
Ишлаб чиқариш харажатларини доимий равишда пасайтириб бориш 
фойда олишнинг муҳим шартларидан бири ҳисобланади. Харажатлар мажмуаси 
корхонага маҳсулот ишлаб чиқариш қанчага тушишини кўрсатади. 

---

156 
Фойда корхонада турли хил фаолият орқали олиниши мумкин бўлиб, 
унинг миқдори ишлаб чиқариш омиллари баҳоси ўзгариши (ташқи омиллар) 
ёки ишлаб чиқариш харажатларини улардан норационал фойдаланиш сабабли 
ошириш (ички омиллар) туфайли ўзгариб туради. 
Бироқ фойда мутлақ (абсолют) катталик сифатида ишлаб чиқариш 
самарадорлигини тўлиқ тавсифламайди. Ишлаб чиқаришнинг барча 
омилларидан 
фойдаланиш 
самарадорлигини 
баҳолашда, 
рентабеллик 
кўрсаткичлари муҳим аҳамият касб этади. 
Рентабеллик кўрсаткичлари корхона фаолияти қанчалик фойда 
келтиришини кўрсатади. Рентабеллик кўрсаткичларининг таҳлили юзага келган 
ҳолатга баҳо бериш ҳамда молиявий барқарорликни кучайтириш чора-
тадбирларини белгилашга имкон яратади. 
Таянч иборалар 
моддий харажатлар, асосий фондлар амортизацияси, меҳнатга ҳақ тўлаш 
билан боғлиқ бўлган харажатлар, ижтимоий эҳтиёжларга мўлжалланган 
харажатлар, моддий харажатлар, хорижий валютадаги харажатлар, фойда, 
фойда олишнинг асосий манбалари, фойдани тақсимлаш тамойиллари, 
корхонада фойдани оширишнинг асосий йўллари, рентабеллик, активлар 
рентабеллиги, сотиш рентабеллиги, хусусий капитал рентабеллиги, битта акция 
даромади. 
Назорат ва муҳокама учун саволлар 
1.
Ишлаб чиқариш харажатлари тушунчаси ва унинг моҳияти. 
2.
Ишлаб чиқариш харажатларини таснифлаш. 
3.
Бошқа харажатлар таркибига нималар киради? 
4.
Фойда иқтисодий категория сифатида ҳамда унинг корхонанинг тижорат ва 
ишлаб чиқариш фаолиятини ташкил қилишдаги аҳамияти. 
5.
Фойдани шакллантириш манбалари. 
6.
Фойдани тақсимлаш ва уни кўпайтириш йўллари. 
7.
Рентабелликнинг иқтисодий моҳияти. 
8.
Рентабеллик кўрсаткичлари ва уларни аниқлаш услубияти.