Tеz tibbiy yordam. Favqulotda vaziyatlar (o`quv uslubiy qo`llanma) Farg`ona 2021 Saydaliyev S. S

Boylamlarning cho‘zilishi bo‘g‘im sohasida uni cho‘zib yuboradigan va hatto boylamlarni uzib yuboradigan zo‘r keladigan harakatlar natijasida kelib chiqadi. Boylam cho‘zilganda qattiq og‘riq paydo bo‘ladi. SHikastlangan soha tezda shishadi va bo‘g‘im faoliyati buziladi, qon tomirlari uzilishi oqibatida cho‘zilish boldir-oyoq panjasi bo‘g‘imida, tizza va tirsak bo‘g‘imlarida ko‘p uchraydi. Boylam cho‘zilganda, bo‘g‘im sohasiga bosib turadigan bog‘lam qo‘yish kerak. Og‘ir xollarda gipsli bog‘lam qo‘yiladi. Bo‘g‘im cho‘zilganda avval muzli xalatacha yoki sovuq kompress ishlatiladi. Keyingi kunlarda esa isituvchi muolajalar qilinadi.

Boylamlarni uzilishi. Ko‘pincha boylamlar, mushaklar, qon tomir va nerv tolalari tortilishi natijasida uzilishi mumkin. Bunday SHikastlanish ko‘proq jismoniy tarbiya va sport bilan shug‘ullanuvchilarda uchraydi.

Boylamlarni uzilishi natijasida bo‘g‘imda qon yig‘iladi, og‘riq bo‘ladi. Tizza bo‘g‘imi SHikastlanganda oyoqni bukish yoki yoyish kuchli og‘riq beradi, shu erda shish paydo bo‘ladi.

Mushaklar uzilishida ham qattiq og‘riq seziladi va uzilgan joyda bo‘shliq hosil bo‘ladi, shish kuzatiladi. Mushaklarning yorilishi to‘satdan og‘riq bo‘lishi, teri ostiga qon quyilishi, shish, SHikastlangan a’zo faoliyatining buzilishi bilan tavsiflanadi.

BTYO tadbirlari immobilizatsiya qilish, og‘riq qoldiruvchi dorilar berish, muzli xaltacha qo‘yishdan iborat SHishlarni kamaytirish maqsadida oyoq yoki qo‘l ko‘tarilgan holatda bo‘lishi kerak.

• 
  Uzoq vaqt bosilish sindromi – zilzilalar, tabiiy falokatlar tufayli odam uzoq vaqt binolar yoki boshqa qulagan obektlar tagida qolib ketganda kuzatiladi. Uzoq vaqt bosilish sindromi patog`enezida asosan 3 ta omil axamiyatga ega:
  
• 
  Kuchli og‘riq sezgisi-buning oqibatida markaziy nerv sitsemasida patologik o‘zgarishlar sodir bo‘ladi.
  
• 
  Travmatik toksemiya- SHikastlangan to‘qimalarning parchalanish maxsulotlarining qonga surilishi oqibatida kelib chiqadi.
  
• 
  Plazma yo‘qotish- bu SHikastlangan a’zolarni shishishi tufayli rivojlanadi.
  
• 
  SHikastlangan odamda kuchli og‘riq, qo‘zg‘alish belgilari, atrof-muxitga mos bo‘lmagan javob reaksiyasi, titrash, pulsning sekinlashishi, arterial qon bosimining tushib ketishi, xattoki, o‘lim kuzatilishi mumkin. Maxalliy belgilar: teri qoplamlarining oqarishi, ko‘karishlar, o‘sha joyda shish va pufaklar paydo bulishi, qon quyilishi kabilar kuzatiladi. Qon tarkibida qonning quyuqlashishi, gematokrit ko‘rsatkichining oshishi, eritrostitlar va gemoglobin miqdorining ko‘payishi kabi, shuningdek buyrak faoliyatining izdan chiqishi va ajralayotgan peshob miqdorining kamayishi kuzatiladi.
  

•