Tеz tibbiy yordam. Favqulotda vaziyatlar (o`quv uslubiy qo`llanma) Farg`ona 2021 Saydaliyev S. S

Epileptik va isterik tutqanoqlar
Dastlabki vaqtlarda epilepsiya deganda hush yo‘qolishi va talvasalar bo‘lgan hamma holatlar tushunilaverilgan. Lekin keyinchalik ma’lum bo‘lishicha, epileptik tutqanoqdan tashqari boshqa asab kasalliklarida ham talvasali tirishishlar bo‘lishi mumkin ekan. Shu sababli epilepsiyadan farqli o‘laroq, «simptomatik epilepsiya» tushunchasi paydo bo‘ldi. Bu kasallik boshqa bir kasallikning ma’lum bir belgisi hisoblanib, kelib chiqish va rivojlanish mexanizmlari turlichadir.
Bugunga kelib tibbiyotda qo‘llaniladigan diagnostik usullar-ning ko‘payishi, simptomatik epilepsiyani haqiqiy epilepsiyadan farqlash imkonini berdi. Bunda, asosan, bosh miyani tekshirish usullari (pnevmoensefalografiya, xronopsimetriya elektroense-falografiya, kompyuter tomografiya, nozik bioximik tekshirishlar va boshqalar) keng qo‘llaniladi. Simtomatik epilepsiya bosh miya jarohatlari, yallig‘lanish kasalliklari, bosh miya o‘smalarida ko‘proq uchraydi.
Epilepsiya (epilepsia – yunoncha tutqanoq yoki «yiqilish kasalligi») – surunkali kasallik, klinik belgilari vaqti-vaqti bilan tortishish (tirishish, akashak bo‘lish) holatlari va hushni u yoki bu darajada yo‘qotish bilan xarakterlanib, asosan, telbalik yoki aqli pastlik bu bemorlar uchun xosdir. Kasallik bolalik yoki o‘smirlik paytidan boshlanib, aholi o‘rtasida tarqalish darajasi ayollar va erkaklarda bir xil bo‘lib, 1000 kishiga 3–6 ta to‘g‘rikeladi.
Bu kasallikning sababi hali aniqlanmagan, ko‘pincha, nasldan-naslga o‘tishi aniqlangan bo‘lib, asosan, bolalik yoki o‘smirlik yoshidan boshlanadi. Bundan tashqari, kasallikning kelib chiqishida miyaning o‘tkir yuqumli kasalliklar, uning turli xil shikastlanishlari, tug‘ilish vaqtida olingan jarohatlar va homiladorlik davri asoratlari katta rol o‘ynaydi. Epileptik tutqanoqlar, ko‘pincha, auradan keyin boshlanadi. Tutqanoqdan oldin hosil bo‘ladigan va bir necha sekund davom etadigan alomatlarga aura deyiladi, u sezish, ko‘rish, eshitish, ta’m va hid bilish, asab va harakat auralariga bo‘linadi.
Katta tutqanoq, asosan, birdan boshlanadi, ayrim hollarda esa turli xil tutqanoq oldi alomatlari yoki auradan so‘ng boshlanadi. Bunda bemor hushini yo‘qotib yiqiladi (jarohat olishi mumkin), birdan tonik tirishish boshlanadi, nafas muskullarining qisqarishi tufayli bemor birdan qattiq ovoz chiqaradi. Shundan so‘ng tananing barcha muskullari tirishadi, nafas to‘xtaydi, bemor ko‘karadi, gohida tilini yoki lunjini tishlab olishi mumkin, ko‘z qorachig‘i kengayadi va yorug‘likka reaksiya bermaydi.