Tеz tibbiy yordam. Favqulotda vaziyatlar (o`quv uslubiy qo`llanma) Farg`ona 2021 Saydaliyev S. S

UMURTQALARNING SHIKASTLANISHI
Umurtqalarning quyidagi shikastlanishlari tafovutlanadi: bog‘lamlarning cho‘zilishi va uzilishlari, umurtqalararo diskning shikastlanishi, chiqishi, umurtqa tanasi va o‘simtalarining hamda umurtqa yoyining sinishi. Umurtqalarning sinishida orqa miyaning shikastlanmaydigan, shikastlanadigan, orqa miyani ezadigan, qisman va to‘liq uzib yuboradigan turlari farqlanadi. Orqa miyaning oq moddasi o‘zgarishiga olib keladigan qisman shikastlanishlar natijasida uning o‘tkazuvchanligi buziladi. Orqa ildizlar shikastlanganda sezuvchanlikning hamma turlari va reflekslar yo‘qoladi. Singan umurtqalar asoratlarining kechish og‘irligi uning darajasi, xarakteri va orqa miyaning shikastlanish darajasiga bog‘liq. Orqa miyaning to‘liq uzilishi natijasida uzoq muddatli falajlik va orqa miya orqali innervatsiyalangan joylarning anesteziyasi (sezuvchanlikning yo‘qolishi) yuz beradi. Orqa miya bo‘yin umurtqalari bo‘limi shikastlansa, oyoq va qo‘llarning falajlanishi – tetraplegiya kuzatiladi. Bundan tashqari, ba’zi hollarda, diafragma va qovurg‘a oralig‘idagi mushaklar funksiyasi izdan chiqadi. Orqa miyaning ko‘krak yoki bel qismlari uzilishi oyoqlarning falajlanishiga – pastki paraplegiyaga olib keladi.
Orqa miyaning buzilishida qaysi bo‘limda bo‘lishidan qat’i nazar, tos organlari funksiyalari buziladi (siydik ajralishi, defeka-siya) va oziqlanishning buzilishi natijasida juda tez orada yotoq jarohatlari yuzaga keladi.
Birinchi yordam
Umurtqalar sinishida birinchi yordamning to‘g‘ri amalga oshiri-lishi juda ahamiyatga ega.
Jarohatlangan kishini ehtiyotsizlik bilan bir joydan ikkinchi joyga olib yotqizishda suyak siniqlarining siljishi va qo‘shimcha shikastlanishlarga, shu jumladan, orqa miyaning uzilishiga olib kelishi mumkin. Jarohatlangan kishini ko‘tarib boshqa joyga yotqizishda juda ehtiyotkor bo‘lish va faqat bir necha kishi bir vaqtda bahamjihatlik bilan ko‘tarishi va yotqizishi lozim. Shikastlanganlar maxsus qattiq zambilda yoki oddiy zambilga taxta qo‘yib, unga yotqizilgan holatda tashiladi. Agar taxta topilmasa, bemorni tibbiy zambilga qorni bilan yotqizib tashiladi, bunday holatda umurtqa suyaklari siljishining oldi olinadi.