Тез ҳаракатланувчи адаптив ростлагичларни яратиш учун экспертли тизимлар ва нейро-тармоқли структуралар технологияларини комплекс қўллаш

1-расм. Нейротармоқли структураларда билимлар базаси ва идентификатори бўлган экпертли ростлагичга эга автоматик бошқариш тизими
ЭР билимлар базаси идентификатор каби шартли равишда икки таркибий қисмга ажратилган:

• 
  биринчиси мўлжаллар диапазонлар ва тизимга таъсир этувчи кирувчи ва билдирувчи сигналлар кўриниши ҳақида ва алгоритмлар базаси алгоритмлари ҳақида (уни кўриш принципи [2] да батафсил келтирилган) ги билимларни ўз ичига олади;
  
• 
  иккинсиси БО ва ростлагичнинг функционал ўзига ҳосликлари ҳақида билимларни ўз ичига олувчи ва НС дан фойдаланиш асосида қурилади, бу эса уни бошқарув тизимининг асосий контурига киритиш имконини беради.
  

ББ ва идентификатор модулларини бирлашиши ЭР яратилишига олиб келади, унда бошқаришнинг икки даражаси ҳосил бўлади (1-расмга қаранг). Биринчи даражада АБТни off-line режимида лойиҳалаш масалалари ҳал этилади, иккинчисида эса реал вақт масштабида (ростлагични) тизимни диагностика қилиш ва ростлагични синтез қилиш амалга оширилади.
Шундай архитектурали ЭР ни амалга ошириш унинг бошланғич функционал структурасида қатор принципиал ўзгаришлар бўлишига олиб келади, у [2] да батафсил ёритилган. Масалан, “Ўрганиш” бўлимида “Билимлар асосида НС ни синтез қилиш” кичик билими қўшилади, “Функциялаштириш” бўлимига эса “БО ни НС да идентификациялаш” ва “Ростлагични НС да синтез қилиш” кичик бўлимлари қўшилади. ЭР нинг НС даги элементлари билан асосий бўлимларининг якуний кўриниши 2-расмда тақдим этилган.



Эксперт ростлагич.
Ўрганиш Функциялаштириш


БО нинг эмпирик маълумотлари НС да ростлагични синтез қилиш
Ростлагичнинг эмпирик маълумотлари НСда БО ни идентификациялаш
НС ни маълумотлар асосида синтез қилиш Маълумотларни ишлаш
Ростлагични синтез қилиш
НС да ростлагични синтез қилиш


2-расм. НС даги элементларга эга экспертли ростлагичнинг асолсий бўлимлари

ББ ва идентификаторнинг формал математик моделларини кўраётганда тез кечадиган жараёнларни мавжуд мураккаб динамик тизимларга қўйиладиган асосий ўзига ҳосликлар ва талабларни ҳисобга олиш зарур.

Лойиҳаланаётган адаптив ростлагич учун асосий талаблар қуйидагилар.
Лойиҳаланаётган адаптив интеллектуал ростлагич бошқарув тактини максимал даражада камайтиришга имкон берувчи юқори тез харакатланувчанликка эга бўлиши керак (бу, бошқаришнинг тез харакатланиши бўйича оптималликни кўрсатадиган АБТ учун айниқса муҳим, чунки бу тизимларнинг сифат характеристикалари кўп жиҳатдан бошқариш тактига боғлиқ).
Адаптив ростлагич АБТ нинг юқори динамик аниқлигини таъминлаши зарур.
Нейротармоқ ББ ва идентификаторини ишлаб чиқиш масаласи шартли равишда 2 босқичга бўлинган:

• 
  биринчисида НС нинг архитектураси аниқланадива турли танланади.
  
• 
  иккинчисида функцичлаштиришнинг танланган принципида НСни ўрганиш амалга оширилади.
  

Қўйилган вазифани ечишда юқорида санаб ўтилган талаблар бажарилиши ва янги яратилган адаптив ростлагичнинг бошқа ёндашувлар асосида аналог ишланмалар билан солиштирганда афзаллиги таъминланиши керак.