Texnologiyasi

METILSELLULOZA  ERITMASINI  TAYYORLASH
Mctilselluloza  sellulozaning  metil  efiri  bo'lib,  oq  sarg‘ish  tolasimon 
modda,  faqat  sovuq  suvda  eriydi.  Erishini  tezlashtirish  uchun  metil- 
sellulozaning  umumiy  hajmini  0,2-0,5  qismida  issiq  suv  bilan  hollanadi, 
sc‘ng  kerakli  hajmgacha  sovuq  suv  qo'shiladi,  erib  ketguncha  aralashtirib 
(uriladi  (10-12  soatga sovitgichga qo‘ysa ham  bo‘ladi).
Metilselluloza  eritmasini  50°C  dan yuqori  haroratda  qizdirilsa,  critma 
koagulatsiyaga uchraydi,  sovitilsa metilselluloza yana eritmaga  aylanadi.
156
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Na-KMS  -   natriy  karhoksimetilselluloza  eritm asini  tayyorlash. 
Na-KMS  kulrang  amorf poroshok  bo'lib,  hidsiz,  mazasiz.  Na-KMS  issiq 
va  sovuq  suvda yaxshi  criydi.
Polivinil  spirti  (PVS)  -   polivinilatsetatning  spirtli  eritmasining 
ishqoriy  yoki  kislotali  gidrolizi  mahsuloti.  Prolongator,  stabilizator  va 
plyonka  hosil  qiluvchi  sifatida  ishlatiladi.
Polivinilpirrolidon  (PVP)  vinilpirrolidonning  polimerizatsiya  yo‘li 
bilan  olinadi.  Preparat  suvda,  xloroformda,  siklogeksanda  va  detexlor- 
etanda  eriydi,  cheklangan  bo'kadi.  Prolongator,  stabilizator  va  solubili- 
zator sifatida qoMlaniladi.
Spanlar  lipofil  birikmalar  bo‘lib,  spirt  va  moylarda  yaxshi  eriydi, 
sovuq  va  issiq  suvda  erimaydi.
Tvinlar  spanlarning polioksil  hosilalari  bo'lib,  suvda yaxshi  eriydi.
KOLLOID  ERITM A LA R -  SOLUTIONES  COLLOIDALAE
Kolloid  so‘zi  grekcha  so‘z  bo‘lib,  uning  asosida  klcy,  yelimga 
o'xshash,  «yidos»  yotadi.  Har  bir  kolloid  zarracha  nihoyatda  kichik 
muallaq  ultragetcrogen  (1  nm  dan -   100  nmgacha  (0,1  mkm)  kattalikdagi 
zarrachadan)  iborat  Kolloid  critma  quritilib,  yana  suv  solinsa,  kolloid 
eritma  hosil  bo'lmaydi  Zarracha  ultramikroskopda  ko'rinadi.  YorugMik 
nuri  zarrachadan  egiladi,  shuning  uchun  nurga  qaratilgan  eritma 
opalessensiya  hodisasini  aks  ettiradi.  Oddiy  filtrda  (4-120  mkm)  filtrlash 
mumkin,  ammo chin eritmalarga  nisbatan osmotik  bosimi juda kam.
Kolloid  eritmalar  turg‘un  emas  (tez  eskiradi),  shuning  uchun  ular 
farmatscvtika amaliyotida  ko‘p qoMlanilmaydi.  Farmatsevtika  amaliyotida 
hozircha  muhofazalangan  kolloidlar  qoMlaniladi.  Muhofaza  masalasi 
amalda  kolloid  zarracha  oMchash  maydalangan  gidrofil  moddalarni 
shu  xossadagi  YuMB  bilan  o'ralib  muhofazalash  natijasida  olinadigan 
zarrachalar  tushuniladi.  Bular  asosan  sirt-faol  moddalar  (SFM)  bilan 
muhofazalanib,  zarrachaning  sirt  faolligini  susaytirish  bilan  birga  uni 
eritishdagi  agrcgativ  turg'unligini  ta'minlaydi.
Rp: 
Solitionis  Protargoli  1% -  200 ml
D.  S.  Burun bo‘shlig‘ini  yuvish uchun.
Og'zi  kcngroq  idishga  200,0  ml  suv  solinadi  hamda  uning  ustiga 
yupqa  qavat qilib  2,0  protargol  sepiladi.  15-20  daqiqa to'la  crib,  eritmaga 
0
‘tguncha  tinch  qo'yiladi  Hojati  boMmasa  filtrlanmaydi,  filtrlash  zarur
157
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bo‘lsa,  filtr  qog‘ozlaridan  foydalaniladi.  Oddiy  filtr  qog‘ozi  ishlatilganda 
uni  tarkibida  og‘ir  metall  tuzlari  yoki  lshqoriy  yer  metallari  tuzlari 
qoldig'i  bo'lishi  va  ular  ta'sirida  protargol  koagulatsiyaga  uchrashi 
mumkin.  Filtrlashda  birinchi  yoki  ikkinchi  sonli  shisha  filtrlardan 
foydalanish  yoki  paxta  orqali  suzish  ham  mumkin.  Tayyor  critma  rangli 
shisha  idishga  solinib jihozlanadi.
Rp: 
Solutionis Collargoli 2% -  200 ml.
D.  S.  1-2 lomchidan 3  marta quloq tomchisi.
Kollargol  tarkibida  70%  kumush  bor.  30%  oqsil  bilan  muho- 
fazalangan  kolloid  prcparat  bo‘lib  muhofazalovchi  oqsil  sifatida  lizalbin, 
izalbin  va protalbin  kislotalarining natriyli  tuzi  ishlatiladi.
Bcmorga  bcriladigan  idishga  filtrlangan  196  ml  suvda  4,0  kollargol 
chayqatib  eritiladi.  Eritishni  osonlashtirish  uchun  uni  hovonchada 
tayyorlash  mumkin.  Kollargol  hovonchaga  solinib,  uni  10-15  tomchi 
suv  bilan  eziladi,  so'ng  qolgan  suvni  solib  aralashtiriladi.  Kollargol 
preparati  cski  boTsa,  uni  erishi  qiyin  bo'ladi.  Chunki  uni  qurishi  va  havo 
ta'sirida  oqsillarning  eriydigan  natriyli  tuzlari  erimaydigan  kislotalarga 
aylanib  qolishi  mumkin.  Bunda  kollargolni  eritish  natijasida  uning qoldiq 
boTakchalari  erimay  qoladi.  Bunday hollarda  I  tomchi  0,ln  natriy  ishqori 
tomizilsa,  qoldiq  erib  ketadi.  Eritmani  paxta  chimdimi  orqali  suzib 
tozalash mumkin.  Qadoqlash uchun rangli  shisha  idish  ishlatgan  ma'qul.