Texnologiyasi

6-§. Boshqa sanoat chiqindilari asosidagi to‘ldiruvchilar 
Yig‘ma  temir-beton  sanoati  chiqindilari.  Yig‘ma  temir-beton  sanoati 
chiqindilari  bo‘lgan  yaroqsiz  beton  va  temir-  beton  buyum  va  konstruksiyalar, 
tovar  betonlarning  qoldiqlari,  hamda  ekspluatatsiya  muddatini  o‘tagan  buyumlar 
etarli  hajmda  yig‘iladi  va  ularni  qurilishda  betonga  to‘ldiruvchi  sifatida  qayta 
ishlatish mumkin. 
Bu chiqindilarni maxsus jihozlarda qayta ishlanadi. 
YAroqsiz beton va temir- beton buyum va konstruksiyalar qayta ishlash ikki 
bosqichdan  iborat:  dastlab  buyumlar  buziladi,  armaturasi  ajratib  olinadi,  so‘ng 
ajratilgan  beton  massasi  maydalanadi.  Maydalangan  material  0.....70  mm 
fraksiyaga ajratiladi . 
G‘isht  chaqiq  toshi.  Beton  uchun  to‘ldiruvchi  sifatida  oddiy  sopol  g‘ishtni 
maydalashda olingan g‘isht asosidagi chaqiq toshni qo‘llash mumkin. G‘isht, gilli 

---

115 
 
xomashyoni  kuydirishda  olingan  boshqa  sopol  materiallar  singari  etarlicha 
mustahkamlikka ega. 
G‘ishtning zichligi - 1,7 g/sm
3
,  u  asosida    engil to‘ldiruvchi  hisoblanadigan. 
uyilma zichligi 800 - 900 kg/m
3 
bo‘lgan  chaqiq tosh olinadi.   
Bunday chaqiq toshlar asosida mustahkamlik chegarasi 10-15 MPa va zichligi  
1800-2000  kg/m
3
  bo‘lgan  beton  olinadi,  ya’ni  bunday  betonlar  oddiy  og‘ir 
to‘ldiruvchili betonga nisbatan 20% ga  engil bo‘ladi. 
Asbestotsement  buyumlari  chiqindilari.  Asbestotsement  buyumlar  ishlab 
chiqaruvchi  korxonalarda  qirqindi,  uvoq,  yaroqsiz  maxsulotlar  kabi  chiqindilar 
hosil bo‘ladi. Ma’lumotlarga ko‘ra, ular umumiy mahsulotning 3% hajmini tashkil 
etishi  mumkin.  CHet  elda  va  O‘zbekisonda  olib  borilgan  izlanishlar,  shuni 
ko‘rsatmoqdaki,  asbestotsement  chiqindilari  engil  betonlar  uchun  samarali 
to‘ldiruvchi vazifasini bajarishi mumkin. 
SHuningdek,  sanoat  va  shaxar  chiqindilari  -  rezina  va  plastiklar  bo‘laklari, 
shahar  maishiy  chiqindilariga  termik  va  qayta  ishlov  berib,  maydalangan  tog‘ 
jinslari bilan birga yo‘l qurilishida, hamda beton olishda ishlatish mumkin. 
Sanoat  chiqindilarini  to‘ldiruvchi  sifatida  qo‘llanilishi  xam  iqtisodiy,  ham 
ekologik nuqtai nazardan juda dolzarbdir.