Texnologiyasi

4-§. Kul va kul-shlakli aralashmalar. 
Har  yili  ko‘mir,  slanets  yoki  torfda  ishlaydigan  issiqlik  elektrostansiyasi 
pechlaridan  katta  miqdorda  kul  chiqadi.  Biroq  undan  kam  foydalaniladi.  Ilmiy 
tadqiqotlar  va  ishlab  chiqarish  tajribasidan  ma’lumki  issiqlik  elektrostansiyasi 
kullari  betonlar  uchun  mayda    to‘ldiruvchi  sifatida  yoki  to‘ldiruvchilar  ishlab 
chiqarish uchun xomashyo sifatida ishlatish mumkin. 

---

112 
 
Kul dispersli material bo‘lib, asosan 0,16 mm dan kichik bo‘laklardan tashkil 
topadi. 0,16mm ko‘zli elakda qolgan qoldiq 20-40% ni tashkil etadi. Kul bo‘laklari 
g‘ovak strukturaga ega. Quruq kulning uyilma zichligi yoqilg‘i turi va uni yoqish 
sharoitidan kelib chiqib 600-1300 kg/m
3
 ni tashkil etadi. 
O‘zRST  694-96  “Betonbop  issiqlik  elektrostansiya  kul-changi.  Texnik 
shartlar”  ga  ko‘ra  kuldan  mayda  to‘ldiruvchi  sifatida  tabiiy  yoki  maydalangan 
qum,  hamda  granullangan  shlak  bilan  aralashtirib  betonda  foydalanish  yaxshi 
samara  beradi.  Bu  sement  sarfini  kamaytirishga  va  beton  xususiyatlarini 
yaxshilashga olib keladi. 
Hozirgi  vaqtda  kuldan  zich  va  yacheykali  kulbetonlarda,  hamda  mayda 
to‘ldiruvchi sifatida og‘ir va engil betonlarda foydalaniladi. 
Kuldan  foydalanishdagi  qiyinchiliklar  asosan  issiqlik  elektrostansiyasi 
pechlarida  kullar  suv  ta’sirida  tozalanadi.  Kulning  esa  quruq  holatida  sifati  va 
samaradorligi yuqori bo‘ladi. 
Konstruksion-issiqlikdan 
himoyalovchi 
engil 
betonlarda 
issiqlik 
elektrostansiyasi  kullaridan  mayda  to‘ldiruvchi  sifatida  ishlatishdagi  texnik 
shartlarda uning donadorlik tarkibi va undagi xavfli qo‘shimchalar keltirilgan. 
Sifati  past  ko‘mirni  yoqishda  hosil  bo‘lgan  kulning  tarkibida  yonmagan 
yoqilg‘i miqdori 5% gacha, tosh ko‘mir va antratsitni yoqishda hosil bo‘lgan kul 
tarkibida esa 12 % gacha (massa bo‘yicha) standartda ruxsat etiladi. 
Ko‘p  hollarda  kul  tarkibida  yonmagan  yoqilg‘i  miqdori  20%  gacha,  ba’zan 
esa 40% gacha tashkil etadi.