Texnologiyasi fakulteti t. R. Abdurashidov nomidagi «yuqori molekulali birikmalar va plastmassalar texnologiyasi» kafedrasi

7-rasm. Turli sharoitlarda yeng shakllari

---

56 
A shakl kristallanish chizig‗ining N yuqorida joylashuviga to‗g‗ri keladi, bu 
deformatsiyalanayotgan yengni yetarlicha sovimasligiga olib keladi. Avvaliga 
plyonka bo‗yiga cho‗ziladi, keyin esa eniga. Bunda makromolekulalar 
perpendikulyar yo‗nalishda qayta orientatsiyalanib qoladi. 
B shakl N ning yaxshi sovitish intensivligidagi normal kattaligiga to‗g‗ri 
keladi. Tortilish va puflanishdagi bo‗ylama va ko‗ndalang orientatsiya bir vaqtda 
amalga oshadi. Plyonka bir xil mustaxkam va bir xil qalinlikda bo‗ladi. 
V shakl yengning keskin (birdaniga) sovitishiga to‗g‗ri keladi, N 
chizig‗ining balandligi past; Plyonkaning kristallanishi kam; jarayon beqaror, 
yengning kallakka (o‗tirib qolishi yoki) ―cho‗kib‖ qolish extimoli yuqori.
G shakl plyonkaning perimetri bo‗yicha sovituvchi havo bilan notekis 
puflanishiga to‗g‗ri keladi. Plyonkaning qalinligi xar xil, eng nosimmetrik. 
Xossalari umumiy talablarga javob beradigan ko‗pchilik plyonkalar uchun N ning 
qiymati 0.3 – 2 m chegarasida bo‗ladi. Plyonka qanchalik qalin bo‗lsa (shunga 
ko‗ra ektruzion zagotovka xam), N xam yuqori va aksincha bo‗ladi.
Yeng zagatovkasini sovitish – jarayonining muhim bosqichlaridan biridir. 
Chunki plyonkani hosil bo‗lish tezligi texnologik unumdorligi shunga bog‗liq. 
Polietilendan plyonka tayyorlashda qoidaga ko‗ra agregatlar bitta puflash xalqasi 
bilan ta‘minlangan, polipropilenni qayta ishlashda bir nechta halqalardan 
foydalanish tavsiya etiladi. Asosiy halqalar shakllovchi kallak oldiga o‗rnatiladi, 
qolganlari yuqoriroqda, kristallanish chizig‗idan keyin o‗rnatiladi. So‗ng 
yuqoridagi tortuvchi vallar kallakdan chiqayotgan plyonkani tortib, tizimdagi
qolgan vallarga yetkazib beradi. Bu vallar plyonkani tortish bilan birga unga shakl 
ham beradi. Kerak bo‗lsa yeng ko‗rinishidagi plyonkaning bir tarafi yoki ikkita 
tarafi ham pichoq yordamida kesib beriladi. Bir qancha vallardan o‗tgandan so‗ng 
plyonkani shpula (babina)larga o‗raladi. Oxirgi jarayon esa tayyor mahsulotni 
omborlarga joylanadi.