Texnologiyasi fakulteti t. R. Abdurashidov nomidagi «yuqori molekulali birikmalar va plastmassalar texnologiyasi» kafedrasi

 Termoplast 
Silindr zonalari bo‗yicha 
harorat,
 o
C 
Kallakning 
zonalar bo‗yicha 
harorati,
 o
C 
Kallakdagi 
bosim, MPa 
1 
2 
3 
4 
1 
2 
PEYUB 
125 
135 
135 
145 
140 
140 
10-15 
PEOB 
130 
150 
160 
170 
170 
175 
12-17 
PEPB 
140 
160 
175 
180 
180 
185 
13-19 
PP 
185 
215 
235 
245 
250 
250 
15-20 
Borayotgan texnologik jarayonni nazorat qilish uchun kristallanish chizig‗i 
va puflash konusi xam xizmat qiladi. Kristallanish chizig‗i deb – suyulgan amorf 
polimerning qisman kristallangan xolatini ajratuvchi chiziqga aytiladi. Bu chiziq 
polimerni qotish chegarasi bo‗lib, doimiy yeng diametrini boshlanganligini 
bildiradi. Uning konfiguratsiyasi bo‗yicha plyonka yengi aylanasi qalinligi bir xil 
bo‗lishini kuzatish mumkin. Kristallanish chizig‗i kallakdan yuqori bo‗lganda 
plyonka qalinligi ko‗proq va aksincha bu chiziq kallakga yaqin bo‗lsa, plyonka 
qalinligi kamayadi. Puflash konusi deb – kallakdan chiqqan yengning kristallanish 
chizig‗igacha bo‗lgan qismiga aytiladi. Puflash konusining normal holati 
tirqishdan chiqayotgan material oqish tezligi va uni sovutishning optimal nisbati 
orqali erishish mumkin.
Quvursimon zagatovkani puflash 
Quvursimon zagatovkani puflash dornning markaziy kanali orqali bosimni 
taxminan 10 kPa siqilgan havo bilan puflash orqali amalga oshiriladi. Havoni 
shunday beriladiki, buning natijasida yeng diametri asta-sekin va bir tekisda 
kattalashadi. Plyonkaning o‗lchamlari xossalarini belgilovchi muhim texnologik 

---

54 
parametr – yeng puflash darajasi (koeffitsienti) yeng diametrini dorn diametrining 
nisbati bilan aniqlanadi.
дорн
пуфлаш
пуфлаш
D
D


Poliolefinlardan plyonka olishda ε
puflash 
1:1.5 ’ 1:4.5.Yeng puflanishi bilan 
bir vaqtda qabul qiluvchi qurilma hisobiga bo‗ylama yo‗nalishda uning tortilishi 
yuzaga keladi. Bo‗ylama tortish darajasi plyonka yengining ko‗tarilishi chiziqli 
tezligining suyuqlanma ekstruziyasiga nisbati bilan aniqlanadi.
экструзия
тортиш
чўзилиш
U
U


Odatda ε
cho‗zilish 
≈ 2.5 
Bo‗ylama va ko‗ndalang yo‗nalishda plyonka mustfhkamligini yeng 
puflanish darajasi va cho‗zilish darajasiga bog‗liq. Chunki yuqori elastik holatdagi 
materialning cho‗zilishi uning makromolekulalarining orientatsiyasiga olib keladi. 
Bunda tortilish yo‗nalishida mustahkamlik oshadi va nisbiy uzatish kamayadi.