Texnologiyasi fakulteti t. R. Abdurashidov nomidagi «yuqori molekulali birikmalar va plastmassalar texnologiyasi» kafedrasi

FUQORALAR HIMOYASI 

---

132 
Yurtboshimiz aytganlaridek aholini va xududlarni favqulotda vaziyatlardan 
muhofaza qilish sohasida qo‗yilgan dadil qadamlardan biri avval Mudofaa 
vazirligi qoshidagi fuqoro mudofasi va favqulotda vaziyatlar boshqarmasining, 
so‗ngra esa shu boshqarma negizda O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 1996 
yil 4 martdan PF 1378 sonli Farmon bilan Favqulotda vaziyatlar vazirligi tashkil 
etish bo‗ladi. 
1999 yil 20 avgustda qabul qilingan ―Aholini va xududlarni tabiiy hamda 
texnogen xususiyatli faqulotda vaziyatlardan muhofaza qilish to‗g‗risida‖ gi
qonun favqulotda vaziyatlardan muhofaza qilish sohasidagi asosiy hujjatlardan biri 
hisoblanadi 
―
CryptoPlast
‖ korxonasi Toshkent shaxar, Chilonzor tumani, Gavhar 
ko‗chasi, 27a uyda joylashgan bo‗lib, atrof muxitga zararli gaz va chang 
chiqindilari chiqmaganligi sababli aholi yashaydigan punkt ichida joylashgan,
ekologik nuqtai nazardan yon atrofi daraxtlar bilan o‗ralgan. 
Korxonada fuqoro muhofazasini tashkil qilish omillari quyidagilardan iborat. 
1. Aholini umumqirg‗in qurollardan saqlash. 
2. Xalq xo‗jaligi korxonalarining urush sharoitida ishlash turg‗unligini 
oshirish. 
3. Qutqaruv va tiklovchi ishlarini olib borish va boshqalar. 
Korxonada 
sodir 
bo‗lishi mumkin bo‗lgan favqulotda vaziyatlar 
quyidagilardan iborat: 
1. Texnogen tusdagi FVlar; 
2. Tabiiy tusdagi FVlar; 
3. Ekologik tusdagi FVlar. 
Korxonadagi avariyalar, yong‗in va portlashlar favqulotda vaziyatlarida xavfi 
tug‗ilganda va sodir bo‗lgan xavf darajasini ko‗rsatadigan ikkita bildirish rejimini 
belgilanadi. 
1. Yuqori tayyorgarlik rejimi. 
2. Favqulotda rejim. 

---

133 
Bunday xollarning hammasida xokimyatlarga, tuzilmalarga, tibbiy xizmatga, 
yong‗in xavsizldigi xizmatiga xabar berish kerak. 
Korxonada bino va inshoatlar, kommunikatsiya tizimlari zilzilabardosh
materiallardan ishlangan bo‗lib, bino va inshoatlar temir betonli karkaslar va pishiq 
g‗ishtdan qurilgan. Korxona bino va inshoatlari, kommunikatsiya tizimlari
yong‗in xavfsizligi bo‗yicha to‗rtinchi guruxning uchinchi guruxiga kiradi.
Xom ashyo, yarim maxsulot va tayyor maxsulotlar maxsus ajratilgan 
omborlarda saqlanadi. Omborlarda xavfsizlik choralari ko‗riladi. Suyuq 
maxsulotlar maxsus sisternalarda saqlanadi ularni saqlanish tartiblari talab 
darajasida. 
Korxonadagi avariyalar, yong‗in va portlashlar favqulotda vaziyatlarida xavfi 
tug‗ilganda va sodir bo‗lgan xavf darajasini ko‗rsatadigan ikkita bildirish rejimini 
belgilanadi. 
1. Yuqori tayyorgarlik rejimi. 
2. Favqulotda rejim. 
Bunday xollarning hammasida xokimyatlarga, tuzilmalarga, tibbiy xizmatga, 
yong‗in xavsizligi xizmatiga xabar berish kerak. 
Ishchilar va xizmatchilarni shaxsiy ximoya vostalari bilan ta‘minlash. 
Ta‘sir etuvchi zaxarli gaz va chang bilan ishlovchi sexlarda ishchi va 
xizmatchilar ob‘ekt mehnat muhofazasi bo‗limi xodimlari tomonidan shaxsiy 
ximoya vositalari bilan ta‘minlanganlar. 

---

134 
Fuqoro muxofazasi tashkil etish sxemasi 
Nafas olish organlari shaxsiy ximoya vositalari nafas olish organlarini turli 
kasalliklarni keltirib chiqariuvchi mikroblardan va toksinlardan muhofaza qiladi. 
Gazniqoblar ikki turga bo‗linadi: 
Filtirlovchi gazniqolar ( GP 5, GP 7, GP 9, PDF 2SH); 
Ajratuvchi gazniqoblar (IP 46 IP 48). 
Favqulotda vaziyatlar ro‗y berganda ish jarayonini barqarorligini ta‘minlash 
uchun birinchi navbatda elektr ta‘minoti, gaz ta‘minoti tarmoqdan uziladi. Ularni 
tarmoqqa ulanish joylari xar qanday begona buyumlardan xoli, ochiq, qulay joyda 
bo‗lishi kerak. Korxonada mavjud bo‗lgan shaxsiy ximoya vositalari ishchilar 
uchun qulay joylarga qo‗yilgan. FV vaqtida chiqish yo‗llari to‗sib qo‗yilmagan. 
Korxona raxbari 
FM boshlig‘i 
FM shtab boshlig‘i 
Xizmatlarni tashkil 
etish 
Yong‘inga qarshi 
kurash 
Qidiruv
xizmati 
Aloqa tizimi 
Avariyaviy texnika 
tizimi 
Tartibni saqlash 
xizmati 
Umumiy oziq-
ovqat ta‘minoti 
Tibbiy xizmat 

---

135 
Favqulotda vaziyatda avariya qutqaruv ishlarini olib borish. 
Avariya qutqaruv va boshqa kechiktirib bo‗lmaydigan ishlarini rejalashtirish 
va amalga oshirishdan maqsad, aholini turli favqulotda vaziyatlardan himoyalash, 
shoshilinch tibbiy xizmat ko‗rsatish, avariya oqibatlarini qisqartirish hamda 
vayronalardan insonlarni olib chiqishga qaratilgandir. 
Avariya qutqaruv ishlari quydagi vazifalar orqali olib boriladi. 
FV xududlarida razvedka ishlarini olib borish hamda xarakatlanish 
yo‗nalishlarini rejalashtirish. 
Bino qismlari, vayrona uyumlari orasidan shuningdek yonayotgan binolar 
ichidan insonlarni qidirish va olib chiqish. 
Jabrlangan guruxlarga ajratgan xolda birlamchi tibbiy xizmat ko‗rsatish 
hamda yaqin ambulatoriyalarga yetkazish. 
Gaz, elektr, suv quvur tiqimlari va boshqa tizimlarda yuz bergan avariyalarni 
to‗xtatish, qutqaruv ishlarini o‗tkazish. 
Korxonada yong‗in sodir bo‗lganda xarakatlanish quydagi tartibda amalga 
oshiriladi. Sehda germetik buzilib yoki boshqa sabab bilan yong‗in chiqqanda 
OPD turli signalizator ishga tushadi. Bu signalizator ishga tushishi bilan sehdagi 
navbatchi korxonaning yong‗in xavfsizligi bo‗limiga xabar beriladi va 
ishchilarning tartibli evakuatsiyasi ta‘minlanishi nazorat qilinadi. Yong‗in 
xavfsizligi bo‗limi yetib kelguncha ishchilar o‗zlari OU 2, OU 9,OU 8 yong‗in 
o‗chirgichlari bilan yong‗inni boshqa ob‘ektga o‗tib ketmasligini nazorat qiladi. 
Yong‗in xizmat xodimlari bilan bir vaqtda tez tibbiy yordam ko‗rsatish 
xizmati ham yetib keladi. FV oqibatlari tugatilishi bilan qutqaruv ishlari 
boshlanadi. Yong‗in havfsizligi norma qoidalariga asosan evakuatsiya yo‗llari 
o‗tga chidamli materiallardan tayyorlangan, harakat yo‗lida hech qanday to‗siqlar 
yo‗q. Korxona binosida 2ta chiqish evakuatsiya yo‗llari mavjud.