Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazimi nomidagi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT

TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI

RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZIMI NOMIDAGI

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
UNVIRERSITETI
FARG’ONA FILIALI
“ TT va KT ” FAKUL’TETI

“FIZIKA” FANIDAN

“ TABIY FANLAR “KAFEDRASI
621.21 guruh talabasi
MADUMAROV ASADBEK
«FIZIKA»
Fanidan
R E F E R A T
MAVZU : PLAZMA


TOPSHIRDI: ASADBEK MADUMAROV
QABUL QILDI: P.MAVLONOV

MAVZU: PLAZMA.

REJA:

1. PLAZMA HAQIDA TUSHUNCHA.

2. LENGMYUR CHASTOTASI

3. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.

Shuning uchun elektronlar plazma tashkil tezroq chiqib ketishi va plazma xajmida joniami miqdar ketishi tufayli elektr maydon vajudga kelishi kesk. Lekin, plazmada katta elektr maydoni vujudga kelmaydi. Chunk plazmaning biror qismida ionlaming to'planib qolishi natijasida vujudga kelgan ionlaming harakatiga tormozlovchi ko'rsatadi, so'ng ularni orqaga qaytaradi tebranish so'nadi. Tebranishlar amplitudasini quyidagicha topish mumkin. Elektron plazma hajmi bo'ylah elektr maydonida x masofaga siljiydi va maydon ish bajaradi:

B
u ish shu elektronni kinetik energiyasini o'zgarishi hisobiga bajariladi. Shuning uchun bundan kelib chiqadi. Bu ifoda issiqlik harakati tufayli plazmada zaryadlar fazoviy ajraladigan masofaning maksimal qiymatini aniqlaydi. Bu masofani Debay radiusi (Ap) deb ataladi. Shunday qilib, debay radiusi zaryadlaming fazoviy ajralishi darajasini, lenginyur chastotasi esa zaryadlarning ajraimas xolatiga quyish davrini, sa'ni plazmani zaryad jixatidan poytralligini tiklash davrini xarakterlaydi, Hisoblashlar ko'rsatadiki, T const xolat uchun bir zaryadli ionlardan iborat plazmada debay radiusi

A = y^kE, And²0 +5₂1FM.

A
gar plazmadagi ionlar temperaturasi I, elektronlar temperaturasi T, dan juda kichik, ya'ni T, <

T, temperaturasi belgilaydi. Agar plazma muvozanat vaziyatda, ya'ni T-T-T bo'lsa, bunday holda debay radiusini hisoblash uchun (7.22) va (7.23)formulalardan foydalanish mumkin. Magnitogidiadinamik dvigatellarda ishchi jism boʻlib xizmat qiladi. Bundan tashqari plazmada termoyadro reaktsiyalarini boshqaristuda foydalanish istiqbollari. Kalons q sytenda, elektronlar za lonlardan iborat gazni. bu anzuzalisem zajmning shiziqli o'lchamlari debay radiusidan kas Berlands

Yukori darajada ionlashgan gazga plazma deyiladi. Bunday ionlashgan gazdagi musbat va manfiy zaryadlarning xajmiy zichliklari absolyut kiymatlari jixatidan taxminan teng buĐonlarning issiklik xarakatlari sababli, larning oniy kiymatlari ularning urtacha kiymatlari atrofida

tartibsiz tebranib turadi. Shuning uchun (7.17) tenglik maolum darajada doimo buzilib turadi. Plazmaning

eng muxim xususiyati - uning kvazineytralligida. Kvazineytrallik tushunchasi bilan elektronlar va bir xil  ionlardan  iborat  bulgan  plazma  misolida  tanishaylik.  Bunday  plazmada  elektronlarning  issiklik  xarakat tezliklari ionlarnikidan kattarok buladi. Shuning uchun elektronlar plazma tashkil kilgan xajmdan tezrok chikib   ketishi  va  plazma  xajmida  ionlarni  mikdori  ortib  ketishi  tufayli  elektr  maydon  vujudga  kelishi kerak.  Lekin,  plazmada  katta  elektr  maydoni  vujudga  kelmaydi.  Chunki,  plazmaning  biror  kismida

ionlarning tuplanib kolishi natijasida vujudga kelgan ionlarning xarakatiga tormozlovchi taosir kursatadi,

sung  ularni  orkaga  kaytaradi.  Shu  tarzda  elektronlarni  tebranma  xarakati  vujudga  keladi.  Bu

tebranishlarning chastotasi va amplitudasini topaylik.

Zichligi  n elektronlarni  x  masofaga  siljishi  natijasida  vujudga  kelgan  elektr  maydon

Kuchlanganlig buladi. Bu maydon tomonidan elektronga

kuch  taosir  etadi.  Bu  kuch  G=kx  kuchga  uxshash.  Shuning  uchun  bu  kuch  taosirida  elektron  plazma xajmida  chastota bilan tebranadi.

Bu  chastotani  plazma  chastotasi  ёki  lengmyur  chastotasi  deyiladi.  Elektronlar  bilan  ionlarning

tuknashuvi natijasida tebranish sunadi. Tebranishlar amplitudasini kuyidagicha topish mumkin. Elektron

plazma xajmi buylab elektr maydonida x masofaga siljiydi va maydon ish bajaradi:
Bu ish shu elektronni kinetik energiyasini uzgarishi xisobiga bajariladi. Shuning uchun bundan kelib  chikadi.  Bu  ifoda  issiklik  xarakati  tufayli  plazmada  zaryadlar  fazoviy  ajraladigan  masofaning 

maksimal kiymatini aniklaydi. Bu masofani debay radiusi (

) deb ataladi. Shunday kilib, debay radiusi

zaryadlarning fazoviy ajralishi darajasini, lengmyur chastotasi esa zaryadlarning ajralmas xolatiga kaytish

davrini,  yaoni  plazmani  zaryad  jixatidan  neytralligini  tiklash  davrini  xarakterlaydi.  Xisoblashlar

kursatadiki,  sonst xolat uchun bir zaryadli ionlardan iborat plazmada debay radiusi Agar  plazmadagi  ionlar  temperaturasi  T elektronlar  temperaturasi  T

dan  juda  kichik,  yaoni  T bulsa, debay radiusini plazmaning ion T

temperaturasi belgilaydi. Agar plazma muvozanat vaziyatda, yaoni T

=T bulsa, bunday xolda debay radiusini xisoblash

uchun (7.22) va (7.23) formulalardan foydalanish mumkin.

Palzmadagi T ionlar temperaturasini kiymatiga boglik xolda plazma past temperaturali plazmaga

Xulosa kilib aytganda, elektronlar va ionlardan iborat gazni, bu gaz egallagan xajmning chizikli ulchamlari debay radiusidan katta bulganda (fakat shu xolatda kvazineytrallik sharti bajariladi) plazma  deb atash mumkin.

Plazma  plazmali  raketa  dvigatellarida  va  magnitogidrodinamik  dvigatellarda  ishchi  jism  bulib
xizmat  kiladi.  Bundan  tash-kari  plazmada  termoyadro  reaktsiyalarini  boshkarishda  foydalanish

istikbollari mavjud.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

Abdurazzoqov A A, Nazitov I. N. "Yash fik ensiklopedik log ati" Toshkent- 1989.

3. L.C Idanov va N.1.Xlebnikov "Fizika kursi texnikumlar uchun" ikkinchi qism. Toshkent- 1967.

2. A.K.Kikoin, I.K.Kikoin “Molekulyar fizikaToshkent-1978

FOYDALANILGAN INERNET SAYTLARI.

1. www.xiyonet.uz

2. www.uzvip.uz

3. www.referat.uz

4. www.doc.uz