Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

5.6. Ochiq optik uzatish tizimlari  
 
Turli manbalarda infraqizil (IQ) diapazonda ma’lumotlarni simsiz 
uzatish qurilmalarining turli nomlari ishlatiladi. Lekin O‘zRda OOUT 
–  Ochiq  Optik  Uzatish  Tizimi  qisqartmasi  qabul  qilingan,  undan  biz 
keyinchalik foydalanamiz. 
Modulyatsiyalangan  yorug‘likdan  foydalanish  bilan  atmosfera 
orqali  ma’lumotlarni  uzatish  konsepsiyasi  nisbatan  oddiy,  uzatish 
tizimidan  yorug‘likning  ingichka  nuri    atmosfera  orqali  o‘tadi  va 
qabul  qilish  tizimiga  tushadi.  OOUT  va  tolali  optik  aloqa  tizimlari 
(TOAT)  infraqizil  (IQ)  to‘lqin  uzunliklarini  ishlatadi  va  uzatish 
polosasi bo‘yicha bir xil imkoniyatlarga ega, shuning uchun ko‘pincha 
u “tolasiz optika” yoki “simsiz optik aloqa” deyiladi. 
Optik 
spektr 
yuzlab 
teragerslar 
chastotalar 
sohasida 
litsenziyalanmaganligini  hisobga  olish  bilan  ko‘plab  OOUT  tizimlari 
oddiy  amplitudaviy  modulyatsiyalashni,  ya’ni  raqamli  tolali  optikada 
qo‘llaniladigan  standart  kodlash  texnikasini  ishlatadi.  Bunday 
tizimlarda yorug‘ikning bo‘lishi birni kodlaydi, uning bo‘lmasligi esa 
nolni kodlaydi. Bu oddiy modulyatsion sxema OOUT tizimlarni fizik 
daraja  chastotaviy  va  protokolli  ochiq  bog‘lanishlar  sifatida 
konstruksiyalashga imkon beradi. 
OOUTning  qurilishi  tamoyili  ishlatiladigan  uzatish  muhitidan 
tashqari, optik tolali aloqa liniyalaridagiga o‘xshash bo‘ladi [36-38].  
 

---

201 
 
 Texnologiya 
ma’lumotlarni 
spektrning 
IQ 
qismida 
modulyatsiyalangan nurlanish orqali uzatishga asoslanadi. OOUTning 
funksional sxemasi 5.3-rasmda keltirilgan. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
5.3- rasm. AOUTning funksional sxemasi  
 
Manba  ham  analog,  ham  raqamli  (televizion,  faksimil,  E1 
oqimlari va h.k.) signal bo‘lishi mumkin, u Signallarga Ishlov Berish 
Blokiga  (SIBB)  beriladi.  Keyin  signal  yarim  o‘tkazgichli  lazerli 
diodga (YAO‘LD) beriladi, undan IQ yorug‘lik oqimiga o‘zgartiriladi. 
Keyin  IQ  nur  optik  tizimdan  o‘tishi  bilan  kerakli  kesim  shakliga 
(aperturaga)  ega  bo‘ladi  va  atmosfera  orqali  uzatiladi.  Qabul  qilish 
uchida  IQ  nur  optik  tizimga  tushish  bilan  fotodiodga  fokuslanadi  va 
teskari  elektr  signalga  o‘zgartiriladi.  O‘zgartirilgan  signal  SIBBda 
kuchaytirladi va ishlov beriladi va dastlabki signalga qayta tiklanadi. 
Infraqizil  diapazon  atmosfera  optik  aloqa  liniyalari  qurilmalari 
konstruktiv  binolardan  tashqariga  o‘rnatish  uchun  himoya  qobiqlarili 
ikkita bir turdagi bloklar hisoblanadi (5.4- rasm). 
Bloklarda  qabullagich  va  uzatkich  joylashgan,  shuningdek 
standart  interfeyslar  (V.35  dan  ATM-155  gacha)  biriktirgichlari 
ko‘zda  tutilgan.  Uzatkichda  nurlantirgich  sifatida  yarim  o‘tkazgichli 
lazerli  diod  ishlatiladi  (oddiy  yorug‘lik  diodi  bo‘lishi  mumkin). 
Shuning  uchun  atmosfera  infraqizil  aloqa  liniyalari  lazerli  atmosfera 
aloqa  liniyalari  (LAAL)  liniyalari,  horijiy  texnik  adabiyotlarda  esa 
FSO - Free Space Optics deyiladi.