Texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi toshkent axborot texnologiyalari

12.5. Optik elementlar bazasidagi xalqaro telekommunikatsiya 
tarmoqlari 
 
Zamonaviy  biznes  mamlakatlar  va  davlatlarni  sakrab  o‗tdi. 
Zamonaviy tadbirkor xayotning asosiy xususiyati – axborotlarni intensiv 
ayirboshlashga  talablardir.  Axborotlarni  almashinish  intensivligining 
ortishi va kompaniyalar faoliyatining geografik masshtablari kengayishi 
xalqaro axborot tarmoqlarida spetsifik izlar qoldirmoqda.  
Shu  narsa  ma‘lum  bo‗ldiki,  xalqaro  tarmoq  –  axborot  tarmog‗i 
bo‗lib,  uning  komponetlari  bir  nechta  mamlakatlarda  joylashgandir. 
Xalqaro  tarmoqlarning  xususiyati  –  aloqa  liniyalaring  narxlari 
balandligi.  Bitta  mamlakat  xududidagi  aloqa,  xalqaro  liniyalardagi 
aloqaga nisbatan bir darajaga arzondir, bu nisbat aloqa turlariga bog‗liq 
emas.  Shuning  uchun  xalqaro  tarmoqlar  bilan  ishlaganda  axborotlarni 
qisishning  xar  xil  usullari,  shuningdek  terminal  uskunalarining  rad 
etishga bardoshligini oshirish juda muxim axamiyatga egadir. 
Xalqaro  tarmoqlardan  foydalanish  bilan  bog‗liq  yana  muxim 
muammolardan  biri    -    telekommunikatsion  standartlar,  aloqa  liniyalari 
va  foydalanilayotgan  uskunalarning  turli  xilligidir.    Xalqaro 
tarmoqlarning  yana  bir  xususiyati  ularning  katta  geografik  masshtablar 
bilan  bog‗liqligi  va  monitoring  va  boshqarish  tizimlariga  ayrimcha 
talablardir.  
Telekommunikatsion 
inrfastrukturaning 
turli 
mamlakatlarda 
rivojlanish  darajasining  farqi  katta,  bu  esa  o‗sha  mamlakatlarda 
qo‗llanayotgan  tizimlarda  katta  iz  qoldiradi.  Texnologiyaning  juda  tez 
rivojlanishi  bunday  sharoitda  qo‗shimcha  muammolarning  paydo 
bo‗lishiga  olib  keladi.  Dunyo  juda  xam  integrallashmoqda,  uni 
axborotlashtirish  juda  katta  tezlikda  o‗smoqda.  Bundan  quyidagi 
xulosani  aytish  mumkin  –  xalqaro  telekommunikatsiya  tarmoqlari 
shunday  loyixalashtirilishi  kerakki,  ularni  bo‗layotgan  o‗zgarishlarga 
ortiqcha xarajatlarsiz tezda moslashtirish imkonyatga ega bo‗lishi lozim. 
Xalqaro tarmoqlar, xususan optik xalqaro tarmoqlar  juda spetsifik 
telekommunikatsion  muxitdir.  Bu  spetsifika  ulardan  foydalanish  xosil 
bo‗ladigan  muammolarga  va  ular  echimiga  o‗z  ta‘sirini  o‗tkazmay 
qolmaydi. 
Keyingi  yillarda  xar  xil  loyixalarni  amalga  oshirish  natijasida 
umumiy  uzatish  tezligi  12  Gbit/s  transatlantika  va  6,98  Gbit/s  tinch 
okeani  optik telekommunikatsiya tarmoqlari foydalanishga topshirilgan.  

---

 
 
 
 
Ularning ayrimlari xaqida axborot berish mumkin. Project Yellow 
loyixasi  Shimoliy  Amerika  (Nyu-York)  va  Evropani  (Angliya) 
bog‗lovchi,  uzatish  tezligi  320  Gbit/s  dan    1,28  Tbit/s  gacha 
o‗zgartirilishi  mumkin  bo‗lgan,  keng  polosali  uzunligi  6000  kilometr 
suv osti  magistrali;    TAT-14  –  WDM  texnologiyasi  qo‗llangan  14-nchi 
transatlantik  telefon  kabel  tizimi.  Sig‗imi  640  Gbit/s,  STM-64  tizimi 
qo‗llangan  optik  suv  osti  kabeli  AQSHni  xalqa  topologiyasi  bo‗yicha 
Buyukbritaniya,  Fransiya,  Gollandiya,  Germaniya  va  Daniya  bilan 
bog‗lovchi  magistraldir;  Apollo  tizimi  –  umumiy  uzunligi  13000 
kilometr,  uzatish  tezligi  3,2  Tbit/s  gacha,  AQSH,  Buyukbritaniya  va 
Fransiyani ikkita yo‗lcha bilan bog‗laydigan suv osti magistrali. Apollo 
tizimi 
optik 
elementlar 
bazasida 
yaratilgan 
nufuzli 
xalqaro 
telekommunikatsiya  tarmog‗idir;  YAponiya,  Gavay  orollari  va  AQSH 
bog‗lovchi  suv  osti  uzunligi  225000  kilometr  TRS-5  (Trans-Pacific 
Cable – 5)optik magistral; uzunligi 30500 kilometr, jumladan 28900km 
suv  osti  kabelli  optik  magistral    Southern  Cross  Avstraliya,  YAngi 
Zelandiya, Gavay orollari va AQSHni bog‗laydi; PC-1 (Pacific Crossing 
–  1)  optik-tolali    uzunligi  21000  kilometrli  xalqali  tarmoq  AQSH  va 
Osiyoni bog‗laydi.  
Shunday 
qilib, 
quyidagilarni 
ta‘kidlash  mumkin,  foton 
texnologiyasi asosidagi telekomunikatsiya tarmog‗i istiqbolli tarmoqdir; 
Er shari umuman olganda yuqori tezlikli optik tolali xalqalar bilan o‗rab 
olingan,  bu  tarmoqqa  ulangan  istalgan  milliy  telekommunikatsiya 
tarmog‗i  istalgan  mamlakat  telekommunikatsiya  tarmog‗iga  kirishi 
mumkin.