Texnologiyalari va kommunikasiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

CCD-matritsa  -  Charge  Coupled  Device  /CCD/  -  Zaryad 
chiqaruvchi  qurilma  -  mikroskopik  kondensatorlarda  dielektrik 
funksiyasini  bajaradigan  yuzasiga  shaffof  oksid  plyonka  surtilgan 
yarimoʻtkazgich  kristal  (odatda  kremniy)  (2.5-rasm).  U  yorugʻ 
intensivligini  elektr  signalga  oʻtkazadi.  Elektrodlarga  ma’lum  ketma-
ketlikda  past  kuchlanish  (5-10  V)  beriladi.  Shunda  elektrodlar  tagida 
elektronlar  yigʻilishi  koʻrinishda  potensional  tuynuklar  hosil  boʻladi. 
Yorugʻ tushishi bilan ichki fotoeffet natijasida erkin elektronlar paydo 
boʻladi.  Har  bir  elektrod  sezgir  maydoni  tagida  toʻplangan  elektronlar 
soni  shu  maydonga  tushgan  yorugʻlik  oqimi  intensivligiga 
proporsionaldir. Elektronlar zaryadli paketni hosil qiladi.  
 
2.5-rasm. CCD-matritsa. 
Agar  CCD lineyka (chiziq) koʻrinishida yasalgan boʻlsa, zaryadli 
paketlar  bir  potensial  tuynukdan  qoʻshni  katakdagi  tuynukka  beriladi. 
Oxirgi  katakdan  dastlabki  kuchaytirgichga  kelib  tushadi.  CCD-lineyka 

---

18 
bir  necha  minglab  diodlardan  (yorugʻ  sezuvchan  kataklardan)  tashkil 
topadi. Bitta diodning oʻlchami skanerning oʻtkazuvchanlik qobiliyatini 
belgilaydi. 
Barabanli skanerlarda skanerlovchi kallak qimirlamaydi,  asl nusxa 
kallak  atrofida  aylanadi.  Bu  skanerlar  tikilgan  hujjatlarni  (jurnallarni, 
kitoblarni)  skanerlay  olmaydi.  Ushbu  skaner  kam  qoʻllanadi,  ish  sifati 
past. 
 
2.6-rasm. Barabanli skaner. 
Proyeksion skaner stol lampasiga oʻxshash ishlangan.   Proyeksion 
skanerlar fotografik kamera singari ishlaydi. Skanerlovchi kallak CCD-
matritsa  va  unga  nisbatan  fokal  tekislikda  harakatlanadigan  linzadan 
iborat.  Kallak  shtativga  biriktirilgan,  vertikal  harkatlanadi.  Koʻpchilik 
proyeksion skanerlarda aslga (tasvirga) yorugʻlik tushiradigan yorugʻlik 
manbasi  oʻrnatiladi.  Tabiiy  yorugʻlik  bilan  ishlaydigan  skanerlar  ham 
mavjud. Asldan qaytgan yorugʻlikni linza CCD-matritsaga yoʻnaltiradi. 
Matritsaga yorugʻlik kelib tushgandan boshlab jarayon  xuddi yuqorida 
yoritilgan planshetli skanerlardagidek kechadi.  
Skanerlarning quyidagi xarakteristikalari mavjud: 

 
Oʻtkazuvchanlik; 

 
Razryadlilik; 

 
Ish sohasi; 

 
Tezlik. 

---

19