Texnologiyalari o‘qituvchi kitobi 5-sinf toshkent – 2020

O‘QUV-METODIK QO‘LLANMA
Daftarga yozib oling!
Fayl
– kompyuterning biror tashqi xotirasida umumiy bir nom bilan saqlangan har qanday ma’lumot.
Tashqi xotiralarga yumshoq (magnit) disklar, qattiq disk (vinchester), flesh-disk, CD-disk, DVD-
disklar, memory-card va flesh-xotiralar kiradi.
Fayl nomi 2 qismdan iborat bo‘lib, bir-biridan huqta bilan ajralib turadi. Faylning 1-qismi uning nomi 
bo‘lsa, 2-qismi uning kengaytmasi hisoblanadi. Masalan: Referat.docx yoki ro‘yxat.txt
Kompyuterda fayl nomi 255 ta belgidan oshmasligi lozim, kengaytmalar esa 3–5 ta belgidan iborat 
bo‘lishi mumkin. 
Fayl va papkalarni nomlashda quyidagi belgilar ishlatilmaydi: /, /, *, ?, :, !, “, <, >.
Katalog (papka) – bir necha papka va ostki kataloglarning umumiy nomi.
Mustaqil ish 
Papka hosil qilish, papkani qayta nomlash ko‘rsatmalarini bajarish yo‘riqnomasini tuzing.
O‘quvchilarga kartochka-vazifa tarqatiladi va javoblar o‘qituvchining javobi bilan solishtiriladi. 
O‘zingizni sinab ko‘ring
Kartochka-vazifa
Fayllar bilan bajarish mumkin bo‘lgan amallarni ko‘rsating:
• saqlash;
• o‘lchash;
• qirqib olish;
• ochish;
• nusxalash;
• qayta nomlash;
• parol qo‘yish; 
• o‘chirish;
• yuborish;
• chop etish;
• ishga tushirish;
• ranglarga bo‘yash;
• tahrirlash; 
• yashirib qo‘yish.
45-betdagi uy vazifasining 1–4-mashqlarini bajarib kelish.
Uy vazifasi

---

58
Kasbiy maqsad (motivatsiya).
Shaxsiy, korporativ, maxsus va har qanday ish jarayonida hosil 
qilinadigan hujjat va boshqa turdagi fayllar bilan ishlash ko‘nikmalarini hosil qilish.
Kognitiv maqsad (rivojlantiruvchi).
Kompyuterning asosiy elementlari bo‘lgan fayl va papkalar bilan 
ishlash malakalarini rivojlantirish.
№
O‘tiladigan modullar
Hosil qilinadigan bilim va ko‘nikmalar
1
Matnli faylni yaratish va 
saqlash
Блокнот
dasturini ishga tushirish va unda matn hosil 
qilishni o‘rganish. Hosil qilingan faylni saqlash amalini 
bajara olish. 
2
Papka hosil qilish va uni 
qayta nomlash
Ish stolida berilgan sxema asosida papkalar katalogini 
yaratish amalini bajara olish.
3
“Faylga yo‘l” mashqi orqali 
ular bilan ishlash
Kataloglarda fayllar izlash va “faylga yo‘l” tushunchasi 
bilan bog‘liq misollarni bajara olish.
I. Tashkiliy qism
Salomlashish, davomatni aniqlash, uy vazifasini tekshirish
Darsning turi
amaliy
O‘qitishning usul va 
texnologiyalari
suhbat, klaster, musobaqa – “Kim chaqqon?”
O‘qitishning shakllari
yakka tartibda, qatorlar bilan, sinf bilan ishlash
AKT va interfaol vositalar
o kompyuter
o elektron doska
o smart doska
o proyektor
o televizor
o kolonkalar
Ko‘rgazmali qurollar va 
o‘qitish vositalari
o darslik
o taqdimot
o video
o rasmlar
o plakatlar
o tarqatma kartochka-vazifalar
o amaliy vazifalar 
o laboratoriya vazifalari
o test varaqalari
o so‘rovnoma
II. Motivatsiya
“Kompyuter bilimdoni” nominatsiyasiga ega bo‘lish.
III. Yangi tushunchalar
Papka hosil qilish, qayta nomlash, fayl hosil qilish, nusxalash.
Ta’limiy maqsad
Darsning texnologik xaritasi va ssenariysi