Texnologiyalari kafedrasi «hayot faoliyati xavfsizligi»

Sovuq urishining I darajasi
terida qon aylanishining buzilishlari bilan 
xarakterlanadi, lekin bu o‘zgarishlar tiklanadi. Shikastlangan kishining terisi oqarib 
ketgan, bir oz shishgan, sezuvchanligi keskin pasaygan yoki batamom yo‘qolgan. 
Isitishdan so‘ng teri ko‘kimtir-qizil tusga kiradi, shish kamayadi, bunda ko‘pincha 
lo‘qillagan og‘riq bo‘ladi. Yallig‘lanish (shish, qizillik, og‘riq bir necha kungacha 
saqlanib, so‘ngra asta-sekin yo‘qoladi. Keyinroq terining po‘st tashlashi va qichishi 
kuzatiladi. Sovuq urgan soha ko‘pincha sovuqqa ojiz bo‘lib qoladi. 
Sovuq urishining II darajasi
teri yuza qatlamlarining nekrozi bilan yuzaga 
chiqadi. Isitishdan so‘ng shikastlangan kishining oqargan terisi to‘q qizil-ko‘kimtir 
tusga kiradi, tezda to‘qimalar shishib rivojlanib, sovuq urgan joy atrofiga ham 
tarqaladi. Sovuq urgan sohada tiniq yoki oq rangli suyuqlik bilan to‘lgan 

---

171 
pufakchalar hosil bo‘ladi. Shikastlangan sohada qon aylanishi asta-sekin tiklanadi, 
terida sezuvchanlikning buzilishi uzoq vaqtgacha saqlanib qolishi mumkin, biroq 
ayni vaqtda birmuncha og‘riq bo‘lishi qayd qilinadi. 
Sovuq urishining bu darajasida umumiy hodisalar ro‘y beradi: tana harorati 
ko‘tariladi, et junjikadi, ishtaha va uyqu yomonlashadi. Ikkilamchi infektsiya 
rivojlanmasa, shikastlangan sohada terining nekrozga uchragan yuza qatlamlari 
granulyatsiya va chandiq hosil qilmay asta-sekin (15-30 kunda) ko‘chib tushadi. 
Bu joydagi teri uzoq vaqtgacha ko‘kimtir, sezuvchanligi past bo‘lib qoladi. 
Sovuq urishining III darajasi
da qon ta'minotining buzilishi (tomirlar 
trombozi) terining hamma qavatlari va yumshoq to‘qimalarning har xil chuqurlikda 
nekrozga uchrashiga olib keladi. Bunda nechog‘li chuqur shikastlanganlik asta-
sekin aniqlanadi. Dastlabki kunlari teri nekrozi qayd qilinadi: gemorragik va to‘q 
qo‘ng‘ir rangli suyuqlik bilan to‘lgan pufakchalar paydo bo‘ladi. Terining 
nekrozga uchragan qismi atrofida yallig‘langan gardish (demarkatsion chiziq) 
paydo bo‘ladi. Chuqur to‘qimalarning shikastlari 3-5 kun o‘tgach, avj olayotgan 
nam gangrena ko‘rinishida aniqlanadi. To‘qimalarning sezuvchanligi butunlay 
yo‘qoladi, biroq bemorlar azob beradigan og‘riqdan nolishadi. 
Sovuq urishining bu darajasida umumiy hodisalar bir muncha ko‘p yuzaga 
chiqadi. Intoksikatsiya bemorning qattiq titrab-qaqshashi va terlashi, kayfiyatining 
buzilishi, atrofdagi hodisalarga befarq qarashida ko‘rinadi.