Texnologiyalari kafedrasi «hayot faoliyati xavfsizligi»

Kimyoviy moddalar ta'sirida kuyishda 
birinchi yordam ko‘rsatish 
9
Rui Manuel da Torre Vieito, Sergio Alexandre Neves Gulmaraes, Advanced Training Manual for First-Aid. 
Junho 2008. 

---

170 
Kimyoviy moddalar ta'sirida kuyish ishlab chiqarishda ham, uy sharoitida 
ham ro‘y berishi mumkin. Bunday kuyish oqartiruvchi moddalar, suv oqib chiqib 
ketadigan quvurlar, vanna, hojatxonani tozalash vositalari, bo‘yoqni yuvib 
ketkazuvchi moddalar yoki bog‘dorchilikda ishlatiladigan kimyoviy moddalar 
ta'sirida yuzaga kelishi mumkin.
Kimyoviy modda teriga ta'sir etib turar ekan, 
kuydirishda davom etaveradi. Shuning uchun bunday modda teriga tushsa, uni 
darhol bartaraf etish chorasini ko‘rish kerak. 
Buning uchun: 
1. Quruq kimyoviy moddalarni himoyalangan qo‘l bilan teridan sidirib tashlanadi. 
2. Kuygan joyni kamida 20 minut davomida sovuq suv quyib yuvib tashlanadi. 
Yuqori bosimli oqimdan foydalanmaslik kerak, chunki bu kuygan teriga yanada 
ko‘proq zarar keltirishi mumkin. Tez yordam yetib kelgunicha kuygan joyni yuvish 
davom ettiriladi. 
3. Jabrlanuvchidan kimyoviy modda tekkan kiyimini yechishni iltimos qilinadi. 
4. Ko‘zga kimyoviy modda tushgan bo‘lsa, 20 minut davomida yoki tez yordam 
yetib kelguniga qadar yuvish kerak. Kimyoviy modda sog‘ ko‘zga tushmasligi 
uchun jarohatlangan ko‘zni pastroq tutish, zararlangan ko‘zni bog‘lab qo‘yish 
lozim. 
Sovuq oldirish 
Past harorat ta'sirida to‘qimalarning shikastlanishiga sovuq urishi
deyiladi. Sovuq urishining sabablari turli-tuman va ma'lum sharoitlarda (ortiqcha 
namlik, tor va ho‘l poyafzal, harakatsiz turish, uzoq vaqtgacha sovuqning ta'sir 
qilishi, shamol, shikastlangan kishi umumiy ahvolining yomonligi-kasallik, qoq 
suyak bo‘lib oriqlash, mastlik, qon yo‘qotish va hokazo) harorat, hatto noldan 
yuqori 3-7°C bo‘lganda ham sovuq urishi mumkin. Ko‘pincha qo‘l-oyoqning distal 
bo‘limlarini (tanadan uzoq bo‘lgan qismi), quloq, burunni sovuq uradi. Sovuq 
urganda odam avval sovqotadi, keyin bu karaxtlik bilan almashinadi, bunda og‘riq, 
so‘ngra har qanday sezuvchanlik ham yo‘qoladi. Bunday og‘riq sezmaslik past 
harorat ta'siri davom etayotganini bilintirmay qo‘yadi, bu aksari to‘qimalarda 
tiklanmaydigan jiddiy o‘zgarishlar ro‘y berishiga sabab bo‘ladi. 
Og‘ir-yengilligiga va chuqurligiga ko‘ra sovuq olishning to‘rt darajasi farq 
qilinadi. Uning darajasini shikastlangan kishini isitishdan keyin, ba'zan bir necha 
kun o‘tgach aniqlash mumkin.