Texnologiyalari ham kommunikaciyalarin rawajlandiriw ministirligi muhammed al-xorezmiy atinda

O’ZBEKSTAN RESPULIKASI INFORMACIYALIQ

TEXNOLOGIYALARI HAM KOMMUNIKACIYALARIN

RAWAJLANDIRIW MINISTIRLIGI

MUHAMMED AL-XOREZMIY ATINDAǴÍ

TASHKENT INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI NÓKIS FILIALÍ

« Telekommunikatsiya texnologiyalari » fakulteti

« Telekommunikatsiya » baǵdari

4 kurs studenti

Babaeva Munojattıń

«Metrologiya standartlastiriw hám sertifikaciyalaw»

páninen

ÓZ BETINSHE JUMƖSƖ
Tema: Standartlastiriw túrleri. Ónim haqqıdaǵı maǵlıwmatlardı standartlastırıw hám kodlaw
Tayarlaǵan _________________ M.Babaeva
Qabɩllaǵan _________________ Qaypnazarov S
Nókis –2022

Tema: Standartlastiriw túrleri. Ónim haqqıdaǵı maǵlıwmatlardı standartlastırıw hám kodlaw

A) Standartlar túrleri hám kategoriyalari to'\risidagi maǵlıwmattı :

B) Sertifikat mazmunı hám sertifikatlaytuǵın mámleket

shólkemleri:

C) Sertifikatlaw atamaları.

Xalıq aralıq arenada hám xalıq xojalıǵında ámeldegi standartlardıń hár túrlı formaları kórinetuǵın bolıwı gúzetiledi. Bunıń tiykarǵı sebebi sonda xalıq aralıq ISO shólkemi tárepinen hám Mámleket kóleminde standarttıń kategoriyalarga bolib qaraw qabıl etilgen hám de olar tómendegi kórinislerde kórinetuǵın boladı

Standart kategoriyalari:

1. Mámleketlikleraro standartlar, MDH standartları ;

2. Ózbekstan Respublikası Mámleket standartı ( Óz DSt);

3. Tarmaq standartı (TS) yamasa tarawdıń standartı (SST);

4. Kárxana, birlespe, firma, konsernlar hám basqa xojalıq yurguzuvchi subyektlar standartı (KS);

5. Texnikalıq shárt (TSH);

6. Xalıq aralıq, regional hám milliy standartlar ISO XS, MEK.

Mámleketlikleraro hám MDH ortasında bul tarawda paydalaniletuǵın standartlar, mámleket standartların xalıq aralıq, regional, ilgor standartlar sistemaları hám basqa shet el mámleketlikler standartları menen uyqaslashuvini támiyinlew ushın xızmet etedi.

Ózbekstan Respublikası Mámleket standartı attestatsiyadan ótken, kóp sanlı hám kóp nusqalı ónim óndiriwshi kárxanalar hám olardıń ónimleri, kiripbop tovarlar, ulıwma qaǵıydalar hám de atamalar hám h. o.ga tiyisli bolıp tabıladı.

Mámleket standartlastırıw sisteması (DST) dıń tiykarǵı maqseti -

(Óz DSt) standartlaw normativ hújjetlerine tiykarlanǵan halda, islep shıǵarıwdı watanımız ilimi jetiskenliklerine súyene otirip, jáhán daǵı rawajlanǵan mámleketler jetiskenliklerinen órnek alǵan halda shólkemlestiriwdi, jańa standartlardı islep shıǵıw processlerinde kategoriyalar ortasındaǵı ajıralmaslıqtı támiyinlewdi qadaǵalawın hám xalıq xojalıǵınıń barlıq tarmaqlarında olardı qóllawdı ámelge asırıwdan ibarat.

DS - barlıq kárxana hám pútkil mámlekettiń (territoriyasida) aymaǵında hámme ushın kórsetpeleri atqarılıwı májburiy bolǵan hújjet bolıp tabıladı.

TS - ózine jasırılǵan tarmaq kárxanaları hám islep shıǵarıw mákemeleri ushın májburiy (neft-gaz sanaatı, elektr -energetika sanaatı, ximiya sanaatı hám boshq.)

KS - ózi ushın (Tiyisli ministrlik tárepinen) tastıyıqlab alǵan kárxana standartı esaplanadı hám tek sol kárxanada qollanıladı. Kárxana stardarti, basqarıw kompleksin negizin quraydı.

Texnikalıq shárt (TSH) - standartlaw ushın normativ-texnikalıq hújjet bolıp, ónimdi islep shıǵarıw hám baqlaw ushın qoyılatuǵın barlıq talaplardı óz ishine aladı. TSH -ni Mámleket standartı BH 2, 115 (Házir Ózbekstan Respublikası standartı ) - talabına qaray dúziledi hám tiyisli ministrlik (kárxana basshısıyati) tárepinen, málim bir waqıt ishinde kúshke iye ushın tastıyıqlanadi. Kezi kelip ónim jańalanıwına qaray múddet ózgetiriledi.

Xalıq xojalıǵında standarttıń tómendegi kórinisleri ámeldegi:

-texnikalıq talaplar jazılǵan hújjetler;

-parametrler hám ólshemler;

-túrler hám tiykarǵı tiyisli shegaralıq ólshemler;

-dúzılıwlar ;

-marka hám assortimentler;

-úlgili texnikalıq processler;

-qabıl qaǵıydaları ;

-qadaǵalaw usılları (tekseriw, analiz hám ólshew);

-informaciya maǵlıwmatın jazıw, qabarǵan jerlew, tasıw hám asıraw ;

-paydalanıw hám remontlaw.

Standartlaw boyınsha Xalıq aralıq shólkem (ISO) 1946 jılda shólkemlesken bolıp, mámleketlik emes shólkem esaplanadı hám BMT jeńilliklerinen paydalanadı.

ISO aǵzaları bolıp tómendegiler esaplanıwı múmkin:

- standartlashtirish boyınsha milliy shólkemler;

- standartlashtirish boyınsha milliy shólkemi bolmaǵan mámleketlikler wákilleri.

Házirge waqıtqa kelip ISO shólkemine dúnyanıń 100 ge yagin mámleketleri aǵza bolǵanlar (Ózbekstan Respublikası bul shólkemge 1992 jıldan aǵza esaplanadı ).

Xalıq aralıq ISO shólkemi tómendegi kepilliklerge iye:

- tashkilotning barlıq aǵzaları razılıǵı tiykarında xalıq aralıq standartlardı engiziw;

- yangi progressiv texnologiyalardı engiziw, ǵalabalıqlastırıw hám óndiriske alıp kirisiwdi ámelge asırıw ;

- o'z aǵzalarınıń hám texnikalıq komitetlerninq óz-ara tájiriybe hám maǵlıwmat almasınıwın shólkemlestiriw;

- jahondagi basqa xalıq aralıq shólkemler menen sheriklik qılıw.

ISO dıń rásmiy baylanıs tili retinde: orıs, ingliz hám frantsuz tilleri qabıl etilgen. ISO de iskerlik kórsetip atırǵan texnikalıq komitet (TQ) hám járdemshi komitetler (YQ) xalıq aralıq standartlardı islep shıǵıw ushın xızmet etedi.

Xalıq aralıq standart joybarı qabıl etiliwi múmkin, eger onıń ushın (TQ) hám (YQ) aǵzalarınıń keńesde qatnasıp atırǵan processdagi 2/3 procenti unamlı dawıs bersa.

Jáhánda ámeldegi xalıq aralıq ISO shólkemI kórsetpesine hám standartlarına qaray barlıq standartlar islep shıǵıladı hám ámelge nátiyjeni ámelde qollanıw etiledi. ISO dıń Qaǵıydası boyınsha tiykarınan maqsetli, mámleketler arasında buyım almasınıwın (sawda-satıq ) rawajlanıwı hám pán-texnika, ekonomika jetiskenliklerin bóliw kóriw máselelerin ilgeri jıljıtıladı. ISOning joqarı shólkemi Bas Assambleya bolıp, ol hár 3 jılda 1 ret óz jıynalısın shaqıradı hám óziniń prezidentin saylaydı.

ISOda óziniń Atqarıwshı komiteti, standartlawdıń principlerıni úyreniw bólimi, rawajlanıp atırǵan mámleketlerge járdem beriw bólimleri bar. Attestatsiyalash hám 150 den artıq texnikalıq bólimler, standartlar hám kerekli normativ hújjetlerdi tuzib shıǵadı. Mısalı : TQning - 1 bólimi «rezba»larni, TQning - 2 bólimi boltlar hám burandalar hám de usılarǵa uqsaǵan biriktiruvchi detallarni, TQning - 29 bólimi ásbaplar, TQning - 3 bólimi cheklama hám ótkermalar, TQning - 39 bólimihh qozaqlar hám h. o. Hár bir bexnik bólimler jumısı maydanınan qandayda bir mámlekettiń standartlastırıw milliy shólkemi basshılıq etedi. Bulardan tısqarı ISOning (korrespondent) xabarshı aǵzası retinde kirgen mámleketler bolıp, olarda standartlaw boyınsha milliy shólkem joq, biraq olar ISO islep shıqqan standartlardan biymálel, biypul paydalanıwları ruxsat etilgen.

Standartlastırıw tuwrısında tiykarǵı termin hám túsinikler xalıq aralıq ISO shólkemi tárepinen belgilengen tártipte islengen hám házirgi kúnde qollanilib kelinedi.

Standartlastırıw - málim tarawda qabıl etilgen qaǵıydalardı rejimin saqlap, jámiyette hár bir qızıǵatuǵın táreplerdi qatnasqanı halda, olardıń maksimal ekonomikalıq jetiskenlikleri hám qawipsizlik talapları nátiyjesin de támiyinlengen processni ornatıwǵa aytıladı.

Standartlastırıw - sanaat rawajlanıwın, ilim hám texnikanıń jetiskenliklerine tayanǵan halda, tájiriybelerden paydalanıp, házirgi kún talabına hám keleshegi rawajlanıwın támiyinleytuǵın omil bolıp tabıladı.

Juwmaq etip aytqanda Standartlastırıw bul-rejeli iskerlik bolıp, islep shıǵarılıp atırǵan ónim sapasına hám jumıs ónimliligine unamlı tásir kóretib, shártli túrde málim qaǵıyda, norma hám talaplar kompleksi bolıp tabıladı.

Aldınǵı paragraflarda aytıp ótilgeni sıyaqlı, xalıq xojalıǵınıń sanaat ónimleriniń sapa kórsetkishlerin hám xalıqqa kórsetiletuǵın xızmet iskerligi sapa kórsetkishlerin talap dárejesinde ekenligin kepillik beriw ushın xalıq aralıq ISO shólkemi tárepinen jıllar dawamında islep shıǵılıp turmısda nátiyjeni ámelde qollanıw etilgen Normativ hújjetleri bar bolıp tabıladı. Bul Normativ hújjetlerge tıykarlanıp, sapalı ónim túrine yamasa iskerlik túrine sertifikat beriledi. Bul sertifikat dep atalmish hújjet ónim túri yamasa xızmet-iskerlik túri jáhán ulgilerine uyqas, yaǵnıy onıń barlıq normaları tiykarında kórinetuǵın bolıwın kepillikleydi. Sertifikat anglichan «Sertificasion» sózinen alınǵan bolıp, hújjet, shaxodatnoma, pasport, sapa belgisi hám taǵı basqa mánislerdi ańlatadı hám arnawlı bir bir faktni tastıyıqlaytuǵın hújjet bolıp tabıladı. «O'zstandart» Agentligi qadaǵalawında bolǵan sertifikat, Respublika aymaǵında islep shıǵarılıp atırǵan sapalı ónimlerge hám joqarı dárejede kórsetilayotgan xızmet-iskerlik túrlerine beriledi hám de bul sertifikat tek ǵana Ózbekstan Respublikası aymaǵındaǵana kúshke iye (eger qosımsha túrde Xalıq aralıq sertifikat almaǵan bolsa ). Usılarǵa baslap tómendegi anıqlıqlar kiritilgen.

SERTIFIKATLASH - ónimdi yamasa iskerlik túrin málim bir standartlarǵa sáykes keliwin tastıyıqlaw ushın ótkeriletuǵın ilaj.

SIFAT SERTIFIKATI-ónim (yamasa iskerlik) sapasın anıqlawshı (kepillikleytuǵın ) hújjet.

Tómende Respublikamız ǵárezsizlikke eriskeninen hám de xalıq aralıq ISO shólkemine aǵza bolǵanınan keyin, Ózbekstanda ónimler sapasın hám xızmet-iskerligi sapasın kepillikleytuǵın sertifikat beriliwiniń tártip qaǵıydalarına tiyisli tómendegi ayırım engizilgen standartlar hám normativ hújjetlerden úlgiler keltirilgen;

I. O'zDSt 5. 2-93. Ózbekstan Respublikası milliy sertifikatlaw sisteması. Sertifikatlawdı ótkeriwshi shólkemge qoyılatuǵın talaplar jáne onı akkreditatsiya qılıw tártibi.

II. O'zDSt 5. 5 -93. Ózbekstan Respublikası milliy sertifikatlaw sisteması. Tiykarǵı atamalar hám anıqlıqlar.

III. Óz RBH 51-025-94. Ózbekstan Respublikası milliy sertifikatlaw sisteması. Sapa sistemasın hám islep shıǵarıwdı sertifikatlaw. Tiykarǵı kórsetpeler. (BH-Basqarıw Hújjeti);

Iv. ISO XS 8402-94. Sapa. Sózlik;

v. ISO XS 9000-87. Sapanı támiyinlew ushın sapa hám standartqa qoyılatuǵın ulıwma talaplar ;

vI. ISO XS 9000-:-9003. Sertifikatlardı támiyinlew tuwrısında tiykarǵı jollamalar hám atamalar ;

vII. EN 45012. Sapa sistemasın sertifikatlaw menen shuǵıllanatuǵın, sertifikatlawdı ótkeriwshi shólkemge qoyılatuǵın ulıwma talaplar ;

vIII. Óz RBH 51-027-94 Ózbekstan Respublikası milliy sertifikatlaw sisteması. Sapa sistemasın sertifikatlaw ótkeriw tártibi.

IX. MEK/'ISO Qollanbası 28. Ónimdi sertifikatlaw sistemasın modeli ushın tiykarǵı qaǵıydalaro Qollanbası.

Sertifikatlaw sisteması ISO/MEKning 2, 7, 16, 23, 25, 28, 39, 40, 43, 45, 48, 49, 51, 53, 54, 55, 56 cifrlı hújjetlerine hám ISOning № 27 cifrlı «Sertifikatlaw sisteması»ga tiykarlanadı. ISO/MEK 2 hám ISO standartı 8402, O'zDSt 5. 0; Óz DSt boyınsha sertifikatlawdıń tómendegi atamaları ámeldegi:

3. 1. Sáykes keliw -islep shıǵarıw ónimine, jarayo-

niga xızmetine bolǵan talaplarǵa

tiykarınan jumıs kóriw;

3. 2. Úshinshi tárep - ko'rilayotgan processda qatnasıw eta-

jatqan táreplerge baylanıslı bo'lma-

gan shaxs yamasa shólkem (qatnasıw

etiwshi tárepler támiynatshı hám satıp

alıwshılardı qorǵaw etedi );

3. 3. Sertifikattı

sáykes keliwi - úshinshi-qalıs shaxs yamasa shólkem

tárepinen, táreplerden biri usınıs

qılıp atırǵan xızmet yamasa ónim túri yamasa bolmasa processni málim bir

standartqa yamasa normativ hújjetke

sáykes keliwine isenim ónim etińi- shini tastıyıqlap beriw;

3. 4. Sertifikat forması - sertifikatqa sáykes keliwdi tekshi- rishni úshinshi tárep járdeminde ótkeriw izbe-izligi yamasa quramı ;

3. 5. Sertifikatlaw -

tiruvchi shólkem - uyqas halda sertifikatlawdı o'tka- zuvchi shólkem;

3. 6. Sertifikatlaw -

tirish sisteması - uyqas sertifikatlawdı ótkeriw ushın

basqarıw hám processni ótkeriwdiń jeke qaǵıydalarına iye bolǵan quram.

3. 7. Bir túrdegi mahsu-

lotni sertifikatsiyalaw

sisteması - anıq ónim túrine, process yamasa

xızmet túrine tuwrı keletuǵın hámmege tiyisli, tiyisli-anıq standart, qaǵıyda hám sol processni certifikatlanishi sisteması ;

3. 8. Akkreditatsiya

(laboratoriyanı ) - anıq sınaqlardı yamasa anıq sınaqlar

túrlerin ótkeriw huqıqına iye bol-gan sınaq laboratoriyasın rásmiy tán alıw ;

3. 9. Akkreditatsiya etiwshi

shólkem

(laboratoriyanı ) - labortoriyalarni (kárxana shólkem hám h. o.) akkreditatsiya qılıw sisteması basqarıwdı júrgizetuǵın, akkereditatsiyadan ótkeretuǵın jáne onı ótkeriwge huqıq beretuǵın shólkem;

3. 10. Normativ hújjet

(MH) - hár túrlı iskerlik túrlerine hám

nijalarga tiyisli qaǵıydalar, ulıwma

talaplar yamasa xarakteristikalardı óz ishine alǵan hújjet bolıp tabıladı (MH - tiykarǵı termin bolıp, standartlar, texnikalıq shártler hújjetleri, qaǵıydalar hám reglamentlardı óz ishine aladı );

3. 11. Sáykes keliw

sertifikatı - sertifikatlaw qaǵıydalarına uyqas

túrde berilgen, tekseriwden

o'tkazilgan ónim, process yamasa xızmet túri sertifikat qaǵıydalarına sáykes keliwine isenim bildiriwshi hújjet;

3. 12. Sáykes keliw belgisi - engizilgen tártipte qorǵawlanǵan

belgi bolıp, sertifikatlaw qaǵıydaları

tiykarında berilgen yamasa isletiletuǵın

málim bir ónim, process yamasa xızmet turining anıq bir standartqa yamasa basqa normativ hújjetke sáykes keliwine isenim bildiriwshi belgi;

3. 13. Islep shıǵarıw

kárxanasın sertifikatlaw - sertifikatlastırıwshı shólkem yamasa

basqa sol huqıqqa iye shólkem rásmiy tastıyıqlaǵan, normativ

hújjetler hám sertifikat boyınsha baqlaw múmkinshiligine iye

hám de bul ilajlardı ótkeriw ushın sharayatı bolǵan kárxana

tán alınatuǵın sertifikatlaw ; 3. 14. Inspektsiya qadaǵalawı - islep shıǵarıw kárxanası

mahsuloti alınǵan sharayattı itibarda saqlap, sertifikatlaw hám ónimdi laboratoriyada sertifikatlawdı akkereditatsiya etiwden keyingi qadaǵalaw ;

3. 15. Shaqırıq etiwshi - bir yamasa bir neshe jumıs boyınsha sertifikatlastırıw procesin ótkeriw

ushın shaqırıq etken; kárxana, shólkem yamasa yuridikalıq shaxs ;

3. 16. Ekspert-auditor

(sertifikatlaw tarawı

boyınsha ) - sertifikatlaw salasında kárxana hám

shólkemlerdiń iskerligin qadaǵalaw qilaoladigan hám bahalaytuǵın huqıqına iye bolǵan, attestatsiyadan ótken shaxs ;

3. 17. Májburiy sertifikat -

lash - sertifikatlaw huqıqına iye tárep- dıń, ónimdi yamasa iskerlik túrin standartlardıń májburiy talaplarına juwap beriwin tastıyıqlawı ;

3. 18. Óz qálewi menen

sertifikatlaw - qarıydar, óndiriwshi, satıwhi tárepinen qálegen túrde olardıń shaqırıǵınan kelip shıǵıp, sertifikatlastırıw ;

3. 19. Apellyatsiya - sistemada ornatılǵan tártip boyınsha hár

bir tárep apellyatsiya tártibi boyınsha

sapa sisteması tekseriwlerin nátiyjesin

qayta kórip shıǵıwdı sorap shaqırıq

etiwi.

3. 20. Audit - ob'yektiv hám turaqlı túrde

tákirarlanatuǵın iskerlik bolıp, málim bir ob'yektga tiyisli qaǵıydalardı atqarlishini bir yamasa gruppa shaxslar tárepinen tekseriw ushın ótkeriletuǵın ilaj.

Sertifikatlaw ónim óndiriwshi yamasa iskerlik kórsetiwshi tárepinen de (óz-ózin sertifikatlaw ) ámelge asırılıwı múmkin. Onıń ushın ol barlıq kerekli hújjetlerdi ózi tayarlaydı jáne bul haqqında kerekli tóbenni eskertedi, ónimdi tiyisli jayına gúzetip baratuǵın qaǵaz takshil etedi, sertifikat belgisin ónimge ózi qóyadı, bunnan tısqarı basqa bir, úshinshi - sertifikalash ilajların orınlawshı, qarıydarǵa da óndiriwshine de yamasa óndiriwshine tiyisli bolmaǵan sistema shólkemine de bul islerdi ámelge asırıwı múmkin.

Házirgi waqıtta hár bir mámlekette, atap aytqanda biziń respublikamızda da sertifikatlaw sisteması tashkil etilgen.

Sanaat ónimlerin sertifikatlawdıń tiykarǵı maqseti tómendegilerden ibarat :

- iste'molchini, átirap ortalıq hám turmıs ushın qáwipli bolǵan xızmet xızmetlerinen, jumıslar, islep shıǵarıw ónimi hám de import tovarlardan qorǵaw ;

- raqobatbardosh ónimlerdi kirip etiwge kómeklesiw.

Sertifikatlaw sisteması tárepinen tashkil etilgen, sertifikatsiyalawda qatnasıp atırǵan aǵzalar ortasındaǵı minnetlemelerdiń tómendegi tártipte bólistiriliwi engizgen:

- tayyorlovchi ónimin normativ hújjetlerdiń barlıq talapları tiykarında islep shıǵarıw boyınsha juwapker bolıp tabıladı (sebebi belginen tuwrı paydalanıw sertifikatlaw waqtında qadaǵalaw etiledi);

- sotuvchi májburiy sertifikatlastırılatuǵın ónim túrin satıw waqtında sertifikatqa uyqas keliwshi belgi bar ekenligi ushın juwapker bolıp tabıladı;

- tekshirish laboratoriyası shıǵarılǵan ónim-oǵan normativ hújjetke tiykarınan qoyılǵan talaplar boyınsha tekserip, anıq nátiyjeler alınıp, sertifikatsiyalaw belgisi berilgenligi ushın juwapker bolıp tabıladı;

- sertifikat beretuǵın shólkem sertifikattan tuwrı paydalanıwlıǵı hám sertifikattıń shınlıǵın tastıyıqlaw ushın juwapker bolıp tabıladı.

Sistemada sertifikatlaw, Óz DSt dıń barlıq talapları tiykarında, basqa tiyisli normativ hújjetlerge tıykarlanıp, sonday-aq tiyisli tártipte engizilgen, basqa mámleketlerdiń xalıq aralıq hám milliy standartlarına uyqas etip ámelge asırılıwı múmkin.

Sertifikatsiyalawdı ámelge asırıwshı shólkem, yuridikalıq statusga iye úshinshi tárep esaplanıwshı shólkem zamirida tashkil etiledi. Sertifikatsiyalawdı ámelge asırıwshı shólkemlerdi hám laboratoriyalar (oraylar ) ni akkereditatsiya qılıw, tayarlawshı - támiynatchilardan, sınawshı, musta'qil oraylar, ilimiy-tekseriw kárxanaları, aymaqlıq «O'zstandart» Agentligi shólkemleri wákillerinen shólkemlesken hám sertifikatsiyalaw Sisteması ekspert-auditrlarni tartqan halda ámelge asıriladı.

Sertifikatlaw sistemasınıń ekspert-auditrlari sistemada qabıl etilgen programma tiykarında tayarlıqtan ótip, ornatılǵan tártipte attestatsiyadan ótkeriledi hám olarǵa (sonday-aq sertifikatsiyalaw shólkemlerine, sınawshı laboratoriyalarǵa hám ekspert-auditrlarga) sertifikatlaw Sistemasınıń Mámleket Reyestrida dizimnen ótken attestat beriledi.

Sertifikatlaw sisteması qaǵıydaların buzǵan : shólkem, laboratoriya, ekspert-auditrlar Reyestrdan chetlashtiriladilar. Sistema daǵı akkreditatsiya etilgen shólkemler hám ekspert-auditrlar aktivitini mámleketimiz aymaǵında ámeldegi qadaǵalaw etiliwin Óz DST quraydı.

Sertifikatsiya etilgen ónimdi jáne onı óndiristegi jaǵdayın ámeldegi qadaǵalaw etiliwin, sol ónimdi sertifikatlaytuǵın shólkem Ózbekstandaǵı DST dıń aymaqlıq shólkemleri wákillerin tartıw jolı menen ámelge asıradı. Aymaqlıq shólkemler, orınlarda islep shıǵarıw kárxanaları, shólkemler hám mákemeler menen sheriklikte jumıs kóriwediler, satandart hám normativ hújjetler talapları hám nızam -qaǵıydaların baqlasadı hám de kezi kelip máslahátlar uyushtirib, jańa hújjetlerdi engiziwde kómeklashishadi. Usınıń menen bir waqıtta O'standaprtning wálayatlar orayları daǵı Sapa hám sertifikatlaw markashlari óz kepillik dóńgeleklerinde ruxsat etilgen ónimlerge sapa sertifikatı beriwleri de múmkin, yamasa bolmasa sapa sertifikatın alıwǵa usınıs beriwleri huqıqı berilgen.

Sertifikatlaw sisteması shólkemlestirilgen komitetiniń strukturası :

- Ózbekstan DST;

- bir quramlı ónimdi sertifikatlaw shólkemi;

- sinov laboratoriyaları (oraylar ).

Sistemanıń Ilimiy- stilistik orayı bolıp, sertifikatlaw ilimiy-tekseriw institutı xızmet etedi.

Ulıwma halda sertifikatlawdı ótkeriw tártibi tómendegishe:

- talabnoma-deklaratsiyanı qabıllaw ;

- o'xshash úlgilerdi tańlaw hám sınap kóriw;

- sertifikatlashtiriladigan ónimdi óndiriwshi kárxananı attestatsiya qılıw (eger talaban sonı qálese yamasa sertifikatsiya qılıw rejesinde sol kórsetilgen bolsa );

- olingan nátiyjelerdi analiz etip, ónim talap dárejesinde ekenligin tán alınǵanlıǵın tastıyıqlaytuǵın sertifikat beriliwi tuwrısında qarar qabıllaw ;

- tan alınatuǵın sertifikattı beriw jáne onı Mámleket Reyestriga kirgiziw;

- chet el, xalıq yamasa xalıq aralıq shólkem tárepinen berilgen sertifikattı tán alıw ;

- mahsulotni sertifikattsiyalashga tiyisli xarakteristikanogmasini turaqlılıǵın ámeldegi baqlaw ;

- sertifikatsiyalash nátiyjeleri tuwrısında maǵlıwmat jıynaw.

ISOda arnawlı sertifikatlastırıw komiteti dúzilgen hám ol SERTIKO dep júritiledi. Ol aymaqlıq hám milliy belgilerdi tuwrı keliwin shınlıǵın óz-ara tán alıw, támiynat quralların úyreniw, sertifikatlaw sistemasında ISO standartlarınan paydalanıwdı baqlaw usılların islep shıǵıw menen shuǵıllanadı.