Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

50 %
90-rasm. 
Yog‘och va polimer asosli kompozit materiallar tuzilishi.
(shakl o‘zgartiruvchi qo‘shimcha)
Modifikator
30 %
50 %
2 %
14 %
4 %
3
1
Yog‘och qipig‘i
Bo‘yoq (pigment)
polimerlar
Eko qo‘shimcha

---

72
72
Kompozit materiallardan turli buyumlar tayyorlashda tanlangan xomashyo 
materiallari tarkibiga katta e’tibor qaratish lozim. Chunki ularning biri metall, 
biri plastmassa, biri yog‘och va boshqa materiallarning birikishidan hosil bo‘lgan 
kompozit materiallardir. 
Shu sababli kompozit materialning issiq va korroziyabardoshliligi, elektr va 
issiqlikni saqlash qobiliyati, qayta ishlash texnologiyasi kabi muhim xossalari 
bog‘lovchining xususiyatlariga bog‘liq bо‘ladi. 
Armatura (mustahkamlovchi) va qo‘shimcha elementlarning turiga hamda 
ularning matritsada (bog‘lovchi material) joylashishi va geometrik o‘lchamlariga 
qarab kompozit materiallarning xossalari o‘zgaradi. 
Kompozit materiallar xossalariga qo‘shimcha elementlar (to‘ldiruvchi)ning 
ta’siri juda katta bo‘lganligi uchun ko‘pincha shu kompozit materialning nomi 
uning to‘ldiruvchisi nomi bilan ham aytiladi. Masalan, yog‘och, aluminiy, po‘lat, 
polimer, shisha tolali kompozitlar va hokazo (91-rasm).
a
– 
yog‘och asosli: 1
– 
himoya (lok) 
qatlami, 2
– 
yuqori qatlam (faner); 
3
– 
yelim; 4
– 
o‘rta qatlam (taxta); 
5
– 
ulanish qismi; 6
– 
pastki qatlam.
d – pо‘lat asosli: 1 – himoya plyonkasi, 2 – emal, 
3 – grunt, 4 – termopolimer yelimi, 5 – hi­
moya qoplamasi, 6 – innovatsion kompozit 
materiallar (alcotek), 7 – pо‘lat listlar.
 b
– 
aluminiy asosli: 1
– 
himoya plyonkasi,
2
– 
emal; 3, 7
– 
aluminiy qatlami; 
 4, 6
– 
yopishqoq qatlam; 5
– 
plastik qatlam; 
8
– 
himoya qatlamlari.
e – polimer asosli: 1 – himoya plyonkasi, 2 – 
bо‘yoq bilan qoplangan qismi, 3 – aluminiy 
qatlam, 4 – yopishqoq qatlam, 5 – polietilen.
91-rasm.
Kompozit materiallar: 
a
– yog‘och asosli, 
b
– aluminiy asosli, 
d
– pо‘lat asosli, 
e
– polimer asosli.
а)
1
2
3
4
5
6
d)
b)
e)
b)
1
1
1
2
3
4
5
6
7
2
3
4
5
2
3
4
5
6
7
8

---

73
73
13­shakl