Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

Choklarni uzib bergich
– asosan, qo‘l va mashina choklarini tozalab, uzib 
berishda ishlatiladi.
Iz tushirgich
– detallar konturini qog‘ozdan qog‘ozga yoki kartonga, gazla-
madan qog‘ozga ko‘chirishda, vitochka, cho‘ntak, taxlama va boshqa chiziqlarni 
ko‘chirishda ishlatiladi.
Maneken
– tikilayotgan va tayyor kiyimlarning to‘g‘riligini tek shirish uchun 
ishlatiladi.

---

144
144
Buyum tikishda vaqtinchalik va doimiy qo‘l choklaridan foydalani ladi. 
Vaqtinchalik qo‘l choklari buyumning biron-bir detalini kerakli o‘ringa qo‘yishda, 
masalan, cho‘ntak, yoqa, yeng, manjet, burmalarni joylashtirishda, vitochka o‘rnini 
ko‘chirishda ishlatiladi. Doimiy qo‘l choklari esa yashirin qaviq orqali buyumning 
etak qismini, yeng uchlarini qayirib tikishda, izma, tugma o‘rnatishda hamda bezak 
chok sifatida foydalaniladi. 
Qaviq tikish uchun igna gazlamaga sanchilgan joydan chapda salqi hosil qilinadi, 
igna shu salqilikdan o‘tkaziladi va chap qo‘lning bosh barmog‘i oldida sirtga chi-
qariladi. Bu payt o‘ng qo‘lning jimjilog‘i bilan detal stolga bosib turiladi. Bosh va 
ko‘rsatkich barmoqlar bilan esa igna gazlama o‘ngiga chiqariladi va qaviq tortiladi. 
Shu tarzda qaviq hosil qilish jarayoni takrorlanadi. Ignani gazlamaga har xil usulda 
sanchish mumkin. Shuning uchun qaviqlar ham har xil chiqadi.Qo‘lda bajariladigan 
qaviqlar besh xil bo‘ladi: to‘g‘ri, qiya, iroqisimon, halqasimon va izma qaviqlar.
Qo‘l choklarini tikishda quyidagi qoi da larga rioya qilish kerak:
1. Gazlamadagi bo‘r chizig‘ining qalin ligi 0,1 
cm
dan oshmasligi kerak.
2. Vaqtinchalik tikilgan qaviqqator och rangdagi ipda tikiladi.
3. Qaviqqator uzunligi chok turiga qarab, 1
 cm
ichida 3–5 ta chok bo‘ladi.
4. To‘g‘ri chokli doimiy qaviqqator ipi tikib bo‘lingandan keyin mustahkamlanadi.
5. Salqi qaviqqatorli va vaqtinchalik ko‘klash choklari tikilgach mustah-
kamlanmaydi, bu choklar baxyaqator yurgizilgandan keyin olib tashlanadi.
Qaviq 
uzunligi
Qaviq
Chok