Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

qalinligi
Silliq va 
yaltiroqligi
Bo‘ylama
Ko‘ndalang
O‘ng tomon
Aniq-tiniq naqsh
Xira naqsh
Yaltiroqli 
yuza tomon
Yaltiramaydigan 
yuza
Uzun tukli yuza
Silliq yoki kalta 
tukli yuza
Mato milkining 
silliq yuzasi
Milkning dag‘al 
yuzasi
Silliq yuza
Tugunli va 
tukli yuza
Gazlama tomonlari
Ters tomon

---

139
139
 Matoning o‘ng va ichki tomonlarini aniqlash texnologiyasi
Materiallar va asboblar:
 
oqartirilgan, tekis bo‘yalgan va rasm bosilgan gaz-
lamalarning namunalari, lupa.
Ishni bajarish tartibi
1. 
Naqsh bosilgan mato parchasini tanlab, ko‘rib chiqing. Qaysi tomonidagi rasm 
aniqroq? O‘ng tomonini aniqlang.
2. Parchalardan oqartirilgan va tekis bo‘yalganlarini tanlab oling. E’tibor bilan 
ko‘rib, matoning har bir tomonidagi tugunlarning va tuklarning sonini taqqoslang. 
Ularning o‘ng tomonini aniqlang.
3. Gazlama parchalaridan yuzi yaltiroq matoni tanlab, uning o‘ngini toping.
4. Quyida berilgan jadvaldan foydalanib, parchalarni ishchi daftarga ko‘chiring.
Gazlamaning o‘ng tomoni
Gazlamaning teskari tomoni
Naqsh bosilgan mato
Naqsh bosilgan mato
Tekis bo‘yalgan mato
Tekis bo‘yalgan mato
Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar
1. Yigirish va to‘qish ishlarini gapirib bering.
2. Matoning o‘ngi qanday aniqlanadi?
3. Matodagi bo‘ylama ipning yo‘nalishini aniqlab olish muhim mi?
4. Polotno va sarja to‘qilishining farqi nimada? 
5.
 
Naqsh bosilgan matoning to‘qilgan matodan farqini qanday aniqladingiz?
Q i z i q a r l i m a ʼ l u m o t
O‘rta asrlarga kelib gazlamaga naqsh tushirish yog‘ochli tamg‘a bilan 
amalga oshirilgan. Mohir ustalar tamg‘ani bosib, ustidan bolg‘a bilan urib 
bostirib chiqishgan. Shu tariqa “Bostirma mato”, “Bostirma naqsh” terminlari 
paydo bo‘lgan. XIX asr boshlariga kelib, ro‘mol, ko‘ylak, yubka, erkaklar 
ko‘ylaklarini bostirma naqshli matolardan tikish urfga kirgan.

---

140
140