Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

Kiyim tikishda ketma-ketlik qoidasi
1. Kiyim turi, yosh xususiyati, faslga moslab gazlama va fason tan lanadi.
2. Maqsad aniqlab olingach, gavdadan o‘lchov olinadi.
3. Olingan o‘lchov bo‘yicha hisoblash formulasi tayyorlanadi. 
4. Hisoblash formulasi asosida andaza tayyorlanadi.
5. Andaza eskizidan foydalanib modellashtiriladi.
6. Asosiy andaza bo‘yicha modellashtiriladi.
7. Tanlangan gazlamaning xossalari o‘rganiladi.
8. Gazlama ustiga andaza joylashtiriladi.
9. Buyum bichiladi va tartib bo‘yicha tikiladi.
10. Tayyor buyum pardozlanadi.
Q i z i q a r l i m a ʼ l u m o t 
Ishlab chiqarish korxonalarida bi-
chish jara yonini zamonaviy avto mat-
lash tirilgan kompleks mashina amalga 
oshi radi. Bichish jarayoni vakuum 
ostida gaz lamalarni bir necha qatlab 
bajariladi. Bu jarayonni xalq tilida 
“Qatlama xa mir” deb ham atashadi. 
25–30 qavatdan iborat gazlamaning 
qalinligi 5 
cm
, aniq bichimi 1 
cm 
ga-
cha bo‘ladi.
11 – Texnologiya, 5-sinf

---

162
162
Tikish.
Fason bo‘yicha bichilgan kiyimni tikish uchun jarayonga mas’uliyat 
bilan yondashish talab qilinadi. Bichilgan kiyimni to‘g‘ridan to‘g‘ri tikib tu-
gatmasdan, kiydirib ko‘rish jarayonlarini ham o‘tkazish lozim. Kiydirib 
ko‘rish ja ra yonida gavdadagi tabiiy kamchiliklarni yopib ketish uchun biroz 
kashfiyotchilik mahoratini ko‘rsata olish, ya’ni qo‘l ishlaridan foydalanish 
mumkin bo‘ladi. Bu insonning yuzidagi, yurish-turishidagi kayfiyatini 
ko‘tarishga, atrofdagilardan maqtov eshitishiga sabab bo‘ladi. Ishda erishilgan 
muvaffaqiyat ma’naviy dunyomizni boyitadi. Qolaversa, dizayner-tikuvchi 
kasbiga ham mehr uyg‘otadi.
Mustahkamlash uchun savol va topshiriqlar
1. Kiyim va uning turlari haqida gapirib bering.
2. Kiyimni bichish qanday jarayonlarni o‘z ichiga qamrab oladi?
3. Kiyimni kiydirib ko‘rish orqali nimalarni aniqlaymiz?
4. Sizda ushbu mavzu bilan aloqador qaysi kasbga qiziqish bor?
Bichish­tikish jarayoni. Bichiq detallarga ishlov berish.

---

163
163
Kiyimni tikishdan oldin aniq muhandislik hisobi bo‘lishi lozim. Bu faqat ishlab 
chiqarish korxonalari uchun emas, balki o‘zingiz, oddiy uy sharoitida tikiladigan kiyim-
kechak uchun ham kerak.
Buning uchun santimetrli tasma 
yordamida kiyim tikilayotgan ki-
shining o‘lchovi olinadi. Bu ishni 
bajarayotganda u tovonlarini yerga 
qo‘yib, oyoqlarini juftlab, gavdani 
tabiiy holatda bo‘sh qo‘yib, tinch 
turishi kerak. Bunda o‘lchov aniq 
bo‘lishi uchun u imkon qadar tanaga 
yopishib turadigan kiyimda bo‘lishi 
kerak. Gavdadan o‘lchov olishdan 
avval bel chizig‘i va boshqa asosiy 
nuqtalar belgilab olinadi. Bitta 
rezinka belga gorizontal qilib, ik-
kinchisi esa yelkadan tushi riladi. 
Rezinka o‘rniga tasma, chilvir 
ish latsa ham bo‘ladi. O‘lcha na-
yotganda san ti metrli tasmani tort-
may, bo‘ shashtirmay, old to mondan 
tu tash ti riladi. Yelka, yeng, kiyim 
uzunligi o‘ng tomondan o‘lchanadi. 
Aylana o‘lchovlari to‘liq o‘lchanib, gavda o‘lchamining teng yarmi yoziladi. Uzunlik 
o‘lchovlari, yelka kengligi, bilak manjet aylanasi to‘liq yoziladi. Kiyim yelka chokining 
bo‘yin asosi nuqtasiga, qo‘l tanaga ulanadigan joydagi yelka nuqtasiga alohida ahamiyat 
berish kerak. Chunki ko‘p o‘lchamlar shu nuqtadan 
boshlanib, shu nuqtada tugallanadi. Bu nuqtalarning 
o‘rni o‘zgarmas bo‘lsagina kiyim bexato chiqadi.