Texnologiya umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

9-amaliy mashg‘ulot.
Polimer loyidan kitobcha shaklidagi brelok yasash.
jihozlar: 
polimer loyi, metall chizg‘ich, yog‘och cho‘p, maxsus mashinka, 
mikroto‘lqinli pech, yelimli pistolet, jo‘va, folga qog‘ozi, pichoq, aksessuar, 
tuz, xavfsizlik texnikasi qoidalari, ko‘rgazmali qurollar. 
Ishni bajarish tartibi:
Polimer loyidan kitobcha shaklidagi brelok yasash berilgan texnologik 
xarita asosida amalga oshiriladi.
Pichoqlar
Shaklli steklar
Cho‘tkalar
Mayin tishli jilvir 
qog‘oz
102-rasm. 
Polimer materiallarga ishlov berish asboblari.

---

86
86
polimer loyidan kitobcha shaklidagi brelok yasashning 
texnologik xaritasi
T/r
1
2
3
4
Ish 
ketma-ketligi
Ish eskizi
(yoki texnik 
rasmi)
Asboblar
jihoz va 
moslama-
lar
О‘lchov va 
rejalash
Ish
Oq rangli polimer loyi 
metall chizg‘ich yoki 
pichoq bilan kesib 
olinib, maxsus mashina 
orasidan o‘tka zib (yoki 
jo‘va yordamida) 
yoyiladi
Qalinligi bir xil holda 
to‘rtburchak shaklida 
kesiladi. Teng yarmidan 
ikki qismga bo‘lib 
ustma-ust qo‘yi ladi. 
Shu jarayon yana ikki 
marta takrorlanadi
Polimer loylarini 
ustma-ust qo‘yib 
birlashtiriladi va 
chetlaridan kesib to‘g‘ri 
to‘rtburchak shakliga 
keltiri lib, kitobcha 
varaqlari hosil qilinadi
Kitobcha qismlarining 
faqatgina 3 ta tomoniga 
kitob varaqlariga 
o‘xshatib yog‘och 
cho‘p va metall 
chizg‘ich yordamida 
ishlov beriladi
metall 
chizg‘ich
metall 
chizg‘ich
metall 
chizg‘ich
metall 
chizg‘ich
pichoq
pichoq
pichoq
–
maxsus 
mashina, 
jo‘va
–
–
yog‘och 
cho‘p

---

87
87
5
6
7
8
To‘q sariq rangli 
polimer loyi kesib 
olinib yoyiladi. Uning 
ustiga kitobning 
ishlov berilmagan 
4-tomoni qo‘yilib 
barmoqlar yordamida 
mahkamlanib bosiladi
Mahkamlangan to‘q 
sariq rangli polimer 
loyi ikki chetlari 
ham yog‘och cho‘p 
va metall chizg‘ich 
yordamida kitob 
varaqlariga o‘xshatib 
ishlov beriladi
Kitobcha shakli 
imkoniyatga qarab 
100 daraja haroratda 
10 daqiqa pechda 
qizdirilib, tez sovutish 
uchun sovuq suvga 
solinadi. Bunda 
polimer o‘zining 
xususiyatlarini yanada 
yorqinroq namo yon 
qiladi. Ehtiyotkorlik 
bilan yaxshi lab quruq 
salfetka yoki matoga 
artib olinadi
Yashil rangli polimer 
loyini metall chizg‘ich 
yoki pichoq bilan kesib 
olinib, maxsus mashina 
orasidan o‘tkazib (yoki 
jo‘va yordamida) 
yoyiladi
metall 
chizg‘ich
metall 
chizg‘ich
–
metall 
chizg‘ich
pichoq
–
–
pichoq
–
–
pech, 
quruq 
salfetka, 
mato
maxsus 
mashina, 
jo‘va

---

88
88
9
10
11
12
Folga qog‘ozi olinib 
g‘ijimlanadi. Yoyilgan 
loy ustiga folga qog‘oz 
qo‘yilib, ustidan jo‘va 
yuritiladi. Loydan folga 
qog‘ozi ehtiyotkorlik 
bilan ajratib olinadi
Yoyilgan yashil 
rangli polimer loyi 
tomonlaridan 1 
mm
qoldirilib metall 
chizg‘ich yoki 
pichoq bilan kesilib, 
kitobchaning muqova 
qismi tayyorlanadi. 
Kitobcha asosi 
muqova qismiga super 
yelimi yoki yelimli 
pistolet yordamida 
yopishtiriladi. Ortiqcha 
qismlari kesib tashlanadi
Kitobcha muqova qismi 
ustida chiroyli dizayn 
hosil qilish uchun to‘q 
sariq rangli polimer 
loyidan tuxumsimon 
shakl tayyorlanib, 
diagonal holatda ikki 
qismga bo‘linadi. Ularni 
birlashtirib, yurakcha 
shakli hosil qilinadi. 
Metall chizg‘ich yoki 
pichoq bilan chetlari 
kesib tekislanadi. Ustiga 
oddiy osh tuzi sepib, 
bosib chiqiladi
Muqova ustiga 
yurakcha super 
yelimi yoki yelimli 
pistolet yordamida 
yopishtiriladi
–
metall 
chizg‘ich
metall 
chizg‘ich
–
–
pichoq
pichoq
–
jo‘va, 
folga 
qog‘oz
yelimli 
pistolet
–
yelimli 
pistolet

---

89
89
13
14
15
16
Oq rangli polimer 
loyidan to‘rtburchak 
shaklda kesib olinib, 
diagonal holatda ikki 
qismga bo‘linadi. 
Barmoqlar yordamida 
barg shakliga 
keltirilib, muqova 
ustiga yelimlanadi. 
Barg chetlariga bezak 
uchun yog‘och cho‘p 
yordamida nuqtalar 
qo‘yib chiqiladi
Tayyor bo‘lgan 
kitobcha imkoniyatga 
qarab 100 daraja 
haroratda 10 daqiqa 
pechda qizdiriladi
Kitobcha ustidagi 
tuzni yaxshilab eritib 
olish uchun suvga 
solinadi. Ehtiyotkorlik 
bilan yaxshilab quruq 
salfetka yoki matoga 
artiladi
Kitobcha shaklidagi 
brelok uchun aksessuar 
tanlab olinadi. Tayyor 
bo‘lgan kitobchaning 
yuqori chap tomoniga 
aksessuar o‘rnatiladi
metall 
chizg‘ich
–
–
–
pichoq
–
–
–
yelimli 
pistolet, 
yog‘och 
cho‘p
pech
quruq 
salfetka, 
mato
aksessuar

---

90
90
26-§.
3D RUCHKADA HAR XIL UCH O‘LCHAMLI 
OBYEKTLAR YASASH
3D ruchka
– har xil uch о‘lchamli shakllar chizish uchun ishlati ladigan asbobdir. 
Uning asosiy xomashyosi polimer materiallari hisoblanadi.
“D”
– bu inglizcha “doodler” sо‘zidan olingan bо‘lib, “ixtiyoriy ravishda 
boshqa biror narsa bilan shug‘ullanish” ma’nosini bildiradi. Masalan, telefonda gap-
lashayotganingizda yoki televizor tomosha qilayotganingizda ixtiyoriy ravishda turli 
shakl va rasmlarni chizish. 
Bu asbob Sizga uch о‘lchamli shakllarni yaratishga yordam beradi. U Sizning 
ijodkorlik qobiliyatlaringizni yanada rivojlantirishga xizmat qiladi. Bundan tashqari, 
havoda betakror tasvirlar hosil qilish imkoniyatini ham yaratadi.
Siz 3D printer haqida eshitgansiz. Uning yordamida hajmli qismlar, turli mahsulot 
va modellar yaratiladi. 
“3Doodler” deb atalgan dunyodagi birinchi 3D ruchka Amerikaning “Wobble-
Works” kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan. 3D ruchkani ishlab chiqarilishiga 
asosiy sabab, 3D printer yordamida tayyorlangan turli mahsulot va modellarning 
kamchiliklarini tuzatishdan iborat bо‘lgan. Bu g‘oya kompaniyaning asoschilari 
Maks Boug va Piter Dilvortlar tomonidan о‘ylab topilgan.
“3Doodler” muvaffaqiyatidan sо‘ng boshqa kompaniyalar tomonidan ham 3D 
ruchkalar ishlab chiqarila boshlangan. 3D ruchkalarni ishlab chiqarilishi natijasida 
yangi san’at turi “3D ruchka art” (3D ruchka yordamida yaratilgan san’at) paydo 
bо‘ldi.
Bugungi kunda foydalanilayotgan 3D ruchkalar ishlash prinsipiga kо‘ra ikki turga 
bо‘linadi: