«Texnologik ta’lim» kafedrasi " Standartlashtirish, metrologiya, va sertifikatsiya"

O‘lchash asbobida yo‘l qo‘yiladigan xatolik deb o‘lchash asbobidan foydalanishda yo‘l qo‘yiladigan eng katta xatolikka aytiladi. Mamlakatimiz korxonalarida ishlab chiqilgan har qanday o‘lchash asboblari uchun xatolik belgilanadi.
O‘lchash xatolarini ko‘zdan kechirishda variatsiya yoki o‘lchash asbobi ko‘rsatkichlarining bir xil bo‘lmasligi maxsus qaraladi (variatsiya – bir miqdorning qayta – qayta o‘lchab olinadigan qiymatlari ayirmasidir).
O‘lchash asbobining o‘lchash chegaralari – ayni asbob yordamida o‘lchash mumkin bo‘lgan eng katta va eng kichik o‘lchamlardir.
Shkala bo‘yicha o‘lchash chegaralari – o‘lchamning shkala yordamida bevosita o‘lchash mumkin bo‘lgan eng katta qiymatidir.
O‘lchash zo‘riqishi – o‘lchanadigan buyum va o‘lchash asbobi sirtlarining yondashishida o‘lchash asbobida yuz beradigan zo‘riqishdir.
O‘lchash asbobi va uni ishlatish usullari birgalik o‘lchash metodlari tashkil qiladi.
O‘lchanadigan buyumning qiymatlarini olish metodlari absolyut, nisbiy, bevosita va bilvosita, kontaktli va kontaktsiz o‘lchash metodlariga bo‘linadi.
Absolyut o‘lchash metodi o‘lchanayotgan miqdrni o‘lchash asbobining ko‘rsatishlariga qarab, bevosita, to‘la hosil qilishdan iborat. Masalan, detalni shtangensirkulda o‘lchab uning diametri 25,5 mm ekanligini aniqlash mumkin.
Nisbiy metod. Bu usulda o‘lchanadigan miqdor o‘lchamining belgilangan o‘lchamdan yoki namunaning ma'lum o‘lchamidan farqi aniqlanadi. Masalan, andoza yordamida tayyor detalni tekshirganda detalning andoza o‘lchamidan qancha katta yoki kichikligi aniqlanadi.
Bevosita o‘lchashda berilgan miqdor, masalan, valning diametri shtangensirkul yordamida bevosita o‘lchanadi.
Bilvosita o‘lchashda izlangan miqdor u Bilan ma'lum bog‘lanishda bo‘lgan boshqa bir miqdorni o‘lchash bilan topiladi. Masalan, o‘lchamlari katta bo‘lgan valning diametrini topish uchun uni ruletka Bilan aylantirib o‘rab olib, ruletkaning valni bir marta o‘ragan qismining uzunligini o‘lchab aylananing uzunligi topiladi. Geometriyadan aylananing l uzunligi D ga tengligi ma'lum: