Texnologik mashinalar va jihozlar

3-rasm. Tabiiy gazni nordon komponentlardan tozalash qurilmasining texnologik sxemasi: 1, 2 - past va yuqori bosimli absorberlar; 3 - kompressor; 4 - desorber; 5­15 - texnologik materiallar oqimining chizig‘i.
Gazni shamollatish orqali nordon komponentlarni yo‘qotish 2-chi absorberda past bosimli konsentratsiyali (massasi bo‘yicha 33 % li)
regeneratsiyalangan absorbent yordamida absorbsiyalash amalga oshiriladi, 11 va 12-chi chiziq orqali absorberga uzatiladi.
Nordon komponentlardan qisman tozalangan gaz 2-chi absorberdan 13-chi chiziq orqali 3-chi kompressorga olib chiqiladi va u 6,5 MPa bosim ostida siqiladi, keyin 14-chi chiziq orqali 5-chi chiziqqa beriladi, u yerda yuqori bosimli (6,5 MPa ) dastlabki gaz oqimi bilan aralashtiriladi va 33% konsentratsiyali DeAning regeneratsiyalangan eritmasi bilan yuvish uchun yuqori bosimdagi 1 -chi absorberga 6 va 7-chi chiziqlar orqali yo‘naltiriladi. Tozalangan gaz 1-chi absorberdan 8-chi chiziq orqali magistral quvuruzatmasiga olib ketiladi.
Nordon komponentlar bilan to‘yingan aminli regeneratsiyalash 2,5 MPa bosim ostida 4-chi desorberda olib boriladi. Desorbsiyadan keyin nordon gazlarni aralashmasidagi uglevodorod komponentlarining tarkibi 2-5% atrofida ta'minlanadi.
Samaradorlik-bu taklif qilingan texnologiya yordamida absorbent tizimida bir texnologik chiziqni sirkulyasiyasi miqdorini va absorbentni regeneratsiyalanish bug‘ini kamaytirish hisobiga iqtisodiy samaradorlikka erishiladi, desorber, past bosimli va yuqori bosimli absorberning diametrini kichiraytirish hisobiga metall sig‘imi kamayadi, ekspanzerli gazlarni tozalashda absorbersiz gazni qayta ishlashni amalga oshirish va bu gazlarni utilizatsiya qilishda boshqa yordamchi jihozlardan voz kechiladi hamda tozalash absorberni tizimga qayta haydashda energiya sarfi kamaytiriladi. Ishlab chiqarishda qo‘llaniladi.

2. 
   Absorbsiya haqida umumiy tushunchalar
   

Gaz yoki bug‘larni gaz yoki bug‘li aralashmalardagi komponentlarining cuyuqlikda yutilish jarayoni absorbsiya deb nomlanadi. Yutilayotgan gaz yoki bug‘ absorbtiv, yutuvchi suyuqlik esa - absorbent deb ataladi. Ushbu jarayon selektiv va qaytar jarayon bo‘lib, gaz yoki bug‘ aralashmalarini ajratish uchun xizmat qiladi.
Absorbtiv va absorbentlarning o‘zaro ta’siriga qarab, absorbsiya jarayoni 2 ga bo‘linadi: fizik absorbsiya; kimyoviy absorbsiya (yoki xemosorbsiya).
Fizik absorbsiya jarayonida gazning suyuqlik bilan yutilishi paytida kimyoviy reaksiya yuz bermaydi, ya’ni kimyoviy birikma hosil bo‘lmaydi. Agar, suyuqlik bilan yutilayotgan gaz kimyoviy reaksiyaga kirishsa, bunday jarayon xemosorbsiya deyiladi.
Ma’lumki, fizik absorbsiya ko‘pincha qaytar jarayon bo‘lgani sababli, ya’ni suyuqlikka yutilgan gazni ajratib olish imkoni bo‘ladi. Bunday jarayon desorbsiya deb nomlanadi. Absorbsiya va desorbsiya jarayonlarini uzluksiz ravishda tashkil etish, yutilgan gazni sof holda ajratib olish va absorbentni ko‘p marta ishlatish imkonini beradi.
Absorbsiya jarayoni sanoat korxonalarida uglevodorodli gazlarni ajratish, sulfat, azot, xlorid kislotalar va ammiakli suvlarni olishda, gaz aralashmalaridan qimmatbaho komponentlarni ajratish va boshqa hollarda keng miqyosda ishlatiladi.
Absorbsiya jarayoni ishtirok etadigan texnologiyalarni qurilmalar bilan jihozlash murakkab emas. Shuning uchun, kimyo, oziq - ovqat va boshqa sanoatlarda absorberlar ko‘p qo‘llaniladi.

3. 
   Absorbsiya jarayonining fizik asoslari
   

Gaz faza suyuqlik bilan o‘zaro ta’siri natijasida ikkita faza (F=2) va uchta komponent, ya’ni tarqaluvchi modda va ikkita modda tashuvchi (K=3) lardan iborat sistema hosil bo‘ladi.
Fazalar qoidasiga binoan, bunday sistema 3 ta erkinlik darajasiga ega: