|
3. Nostandart jihozlarni bo’laklarga ajratish va butlash
Jihozlarning bo’lak va uzellarini hisoblash ishlarni bajarishda turli avtorlarning mashinasozlik-konstruktorlik ko’rsatmalari kitoblari asos bo’ladi. V.I. Anurevning “Spravochnik konstruktora mashinostroeniya” (M. “Mashinostroenie”, 1982,T.) 1, 2, 3 kitoblari tavsiya qilinadi.
Ushbu kitob yordamida bo’laklar uchun materiallar tanlash, ularning issiq ishlovlari bo’yicha ko’rsatmalar olish, yuzalar g’adir-budurligi, chegara va qo’nimlar to’g’risida ma’lumot olish mumkin. Qo’llanmada bo’laklarni konstrukstiyalar texnologiyalari, mahkamlash uslubini tanlash hisoblari, o’qlar, podshipnik vallari, prujina, tishli va zanjirli uzatmalar, reduktorlar, jipslashtirish moslamalarini tanlash mumkin. Gidravlik va pnevmatik stilindrlarning, elektr jihozlarining asosiy ko’rsatkichlarini tanlash bo’yicha tavsiyalar keltirilgan.
Garaj va diagnostik jihozlarda turli tuman mahkamlash uskunalari, mexanizastiyalashgan yuritmalari qo’llaniladi. Ushbu konstrukstiyalarning hisoblari, tuzilishi A.K. Gorshkovning “Prisposoblenie dlya metallorejuщix stankov” (M. “Mashinostroenie”, 1971) kitobida keltirilgan.
Ko’tarish-eltish jihozlarining yuritmalari va bo’laklarning mustahkamlikka hisoblari “Mashina detallari”, “Ko’tarish-tashish mashinalari”, “Materiallar qarshiligi” va boshqa maxsus fanlar adabiyotida keltirilgan.
Jihoz konstrukstiyasini butlash
Jihoz konstrukstiyasini yakuniy butlash konstrukstiya tuzilishi yanada ixcham, og’irligi va texnologik yasalishi bo’yicha kichik qilib yasalishi maqsadida bajariladi.
Butlash, asosan, ikki bosqichdan iborat bo’ladi: eskiz va ishchi.
Eskiz ko’rinishidagi jarayonda jihozning asosiy sxemasi va agregatning umumiy tuzilishi (ba’zi bir hollarda bir necha variantlarda) bajariladi.
Eskiz ko’rinishidagi butlashni tahlil qilish asosida ishchi butlash yaratiladi. Ishchi butlash jihoz konstrukstiyasining uzil-kesil ko’rinishi bo’lib keyingi loyihalash uchun asos bo’lib xizmat qiladi.
Butlashni quyidagi asosiy masalalarni hal etishdan boshlash kerak:
- eng ma’qul kinematik va kuch yuritish sxemalarini tanlash;
- bo’laklarning o’lchamlarini va ko’rinishini to’g’ri tanlash;
- qismlarning o’zaro joylashtirishda eng to’g’risini tanlash.
Butlash jarayonini umumiylikdan xususiylikka (yakkalikka) yoki teskari tartibda bajarish kerak.
Butlashning boshqa qoidalari bu:
- turli variantlarni ishlab chiqish;
- ularni taqqoslash va tahlil qilish natijasida eng to’g’risini tanlash.
Konstruktorning birdaniga jihozni loyihalashga kirishishi, xayoliga birinchi bo’lib kelgan konstrukstiya ustida ishlashi yoki namuna sifatida shablon konstrukstiyadan foydalanishi xatodir. Ushbu bosqichda eng yomoni: psixologik tushkunlikka tushish va stereotiplar (bir xilliklar) qamaliga tushib qolishdir. Avval barcha mumkin bo’lgan echimlar ustida o’ylab ko’rish va ulardan eng ma’qulini tanlab olishdir. Bu ko’p mehnatni talab etadi va maqsadga birdaniga erishilmaydi, ko’p izlanishlar natijasidir. Variantlarning to’liq loyihalanishi shart emas. Odatda, qo’lda, qalam bilan chizilgan chizmalar etarli bo’ladi. Bu chizmalar variantlarning kelajakbopligi va ular ustida ishlash samaraliligi to’g’risida tushuncha berishi kerak. Butlash jarayonida xomaki, taxminiy bo’lsa ham, hisoblar bajarilishi talab etiladi. Jihozning asosiy bo’laklari mustahkamlikka va qattiqlikka hisoblanishi shart. Konstrukstiyani to’g’ri loyihalashning asosiy sharti konstrukstiyani yasash masalasini doim yodda tutish va loyihalashning boshlanishidan bo’laklarning ko’rinishini yasash texnologik jarayoniga mos ravishda loyihalashdir. Malakali konstruktor butlash jarayonida bo’laklarning yasalishini texnologikligini hisobga oladi. Butlashda barcha sharoitlar: agregatni ishchanligini hisobga olish; moylash, sovitish tizimlari; bo’laklarga ajratish va yig’ish ishlari; agregatlarni mahkamlash va ularga ulanuvchi bo’laklarni (yurish vallari, elektr o’tkazgichlar va boshqa kommunikastiyalar) mahkamlash; xizmat ko’rsatishda, kuzatish va sozlash ishlari uchun qulaylik yaratish; asosiy bo’laklar uchun materiallar tanlash; uzoq muddat ishlashi, eyilishga chidamliligi, zangga qarshi ishlar bo’yicha tadbirlar ko’zda tutilganligi; agregatlarni takomillashtirish bo’yicha choralar va chegaralari ko’zda tutilgan bo’lishi kerak. Butlashning barcha bosqichlarida ishlab chiqaruvchilar va ishlatuvchilar maslahatiga amal qilish kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
