Texnogen jarayonlar Reja

3) Gidrokimyoviy  texnogen jarayonlar. 

Texnogenezning umumiy shakllanishi sharoitida- gidrokimyoviy 

texnogen kimyoviy jarayonlar alohida ўrin tutadi.Birinchi bu jarayonlarni 

ta’siridan yer osti suvlari va to jinslari ifloslanadi. Geologik muhitni va 

shunday qilib ular ўz mazmuni bilan umumiy muammoning bosh qismi 

geologic muhitni ifloslanishidan muhofaza qilish. 

Ikkinchidan-gidrokimyoviy jarayonlar atrof muhitga turli texnogen yukda 

shakllanadi-ya’ni zax qochiruvchi va suv bilan ta’minlovchi tizimlarni 

ekspluatatsiya qilish vaqtida. 

Litosferaning yuqori qismida chuchuk yer osti suvlari tarqalish zonasida salbiy 

gidrokimyoviy jarayonlar ta’siri ostida ichimlik suvlari sifati yomonlashadi va 

ishlab chiqariladigan suv tortib oluvchi inshoatlarda sodir bўladi. Umumiy 

---

holatda yer osti suvlarining ifloslanishi deb yer osti suvlarining har qanday 

fizik,kimyoviy,bakteriologik ўzgarilishiga aytamiz.Shu bilan boliq holda 

kimyoviy issiqlik radioaktiv va bakteriologik ifloslanish turlari ajratiladi.Shu 

holda yer osti suvlarini texnogen ўchoq ta’sirida uning sifatini yomonlashuvchi 

kўriladi. Yer osti suvlarini qanday maqsadlarda ishlatilishiga qarab sifat 

buzilishini aniqlash uchun har xil kriteylar qabul qilinadi. Masalan 

chuchukichimlik suvlar uchun kriteriy qilib Dabst 2874-82 qabul qilingan. 

Sanoat yer osti suvlari uchun ularni sifatini yomonlashuvchi kriteriysi bўlib 

kondiynok talablar xizmat qiladi, ya’ni ular yer osti suvlaridan foydalanish 

limeti sharoitini belgilaydi. 

Sanoat ta’siridan ifloslangan yer osti suvlarining sifatini yomonlashuvchi, 

masalan neft konlarini suv bilan ishlatish. 

Baxtga qarshi, hozirgi vaqtda yer osti suvlarining ifloslanganlik darajasini 

xarakterlovchi, hamma sharoit uchun qabul qilingan tamoillari ishlab chiqilgan 

emas. 

Shu munosabat bilan yer osti suvlari sifatini yomonlashuvi quyidagi quyidagi 

kreteriyasini qabul qilishi mumkin: 

Pastki- quyi – ruxsat etilgan ifloslanish; 

O`rta – ruxsat etilgan chegara; 

Yuqori – ruxsat etilmagan ifloslanish. 

Regional planda yer osti suvlarining ifloslanishini yuqori darajasi xalq 

xo`jaligida ijtimoiy-iqtisodiy zararga olib keladi. Tog` jinslatining 

ifloslanishiga kelsak bu yerda umumiy qabul qilingan kriteriy yo`q. 

Mustasno tariqasida- tog` jinslarini va tuproqni radioaktiv ifloslanishini aytish 

mumkin, va bu yerda qat`I talablar va ruxsat etilgan meyorlar harakat qiladi. 

13- jadvalda atrof- muhitga ta`sir darajasi vamasshtabi gidrokimyoviy 

jarayonlarning guruhi berilgan. Quyida biz insonning injenerlik faoliyati 

natijasida, gidrokimyoviy texnogen jarayonlarning shakllanishi sharoitini 

ko`rib chiqamiz: