Texnik tizimlarda axborot texnologiylari

Kompyutеr va san`at
. Kompozitor musiqa yaratishda kompyutеrdan unumli foydalanishi 
mumkin. Buning uchun kichik real yoki elеktro organ yordamida kompyutеrga ulanib 
yozayotgan musiqa notalarini ekranda ko`rib turgan holda yangi asar yaratishi va shu yеrning 
o`zida, shu onda eshitib ko`rishi ham mumkin. Kompyutеrlar rassomlarga ham ko`p yoqib 
qolgan. Kompyutеr grafikasi bo`yicha birinchi ko`rgazma 1956 -yili o`tkazilgan. Turli eskizlar, 
chizmalar va rasmlar chizishda rassomlar kompyutеrdan foydalanib kеlmoqdalar. Bundan 
tashqari, kino va tеlеvidеniyani ham kompyutеrlarsiz tasavvur etish qiyin. Hozirgi davrda turli 
joylarda, mintaqalarda, hatto qit`alarda yashaydigan insonlar ishtirokida tеlеkonfеrеnsiyalar 
o`tkazish an`anaga aylanib qolmoqda. 
Asrlar davomida insonning faoliyati tabiatdagi o'sim liklar, hayvonlar, quyosh energiyasi 
kabi tayyor m ahsulotlarni o‘zlashtirish bilan bog‘liq bo'lib kelgan. Lekin vaqt o‘tishi bilan inson 
faqat tayyor mahsulotlarni olishni o‘zlashtiribgina qolmasdan, tabiatga ta’sir qilishni ham 
o'rgandi. Inson yerga ishlov bera boshladi, turli hayvonlarni qo‘lga o'rgatib, ko‘paytira boshladi, 
zavod va fabrikalar, gidroelektrostansiyalar, temir-yo‘llar va kosmik trassalar qura boshladi. 
Natijada bir paytlar o‘rmon va dengizlar bilan qoplangan ona zam inim izda yangilanishlar 
paydo bo'ldi. Akademik V.I.Vernadskiy uning nomini noosfera deb atadi. 
Noosferani yaratish bilan birgalikda inson materiya turlari va xossalaridan ham foydalandi. 
Lekin bu jarayonning turli bosqichlarida materiyaning har bir kategoriyasi bir xilda 
o‘zlashtirilmadi. Dastlabki bosqichda moddani o‘zlashtirishga ko‘proq e'tibor qaratilgan bo‘lsa, 
keyinchalik energiyani o‘zlashtirishga va, nihoyat, axborotni o‘zlashtirishga imtiyoz berildi. 
Fanda, ya’ni tabiatni o'rganish, u to‘g‘risidagi bilimlarni to'plash va umu mlashtirishda 
materiyaning ma’lum bir turining rivojlanishi bilan bog‘liq davrlar borligi ma’lum. Shu sababli 
noosferaning uchta tashkil etuvchilarini ajratib ko'rsatish mumkin bo‘ladi. Bular: 
texnosfera, 
ergosfera, 
infosfera. 
Texnosferaning paydo bo‘lishi moddani o'rganish bilan, ergosferaning paydo bo'lishi energiyani 
o'rganish bilan bog‘liq bo‘Isa, infosferaning paydo bo'lishi axborotni o'rganish bilan bog‘liqdir. 
Texnosfera va ergosferani o'rganish kimyo, fizika, matematika va boshqa fanlar orqali amalga 
oshiriladi. 

---

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA JARAYONLARNI MATEMATIK MODELLASHTIRISH 
Insoniyatning tabiatni o'zlashtirish borasidagi tajriba va bilimlarni to'plashi axborotni 
o'zlashtirish bilan birgalikda kechadi. Aynan shu jarayon infosferaning paydo bo'lishiga olib 
keldi. Demak, infosferaning paydo bo‘lishi axborotni o'rganish bilan bog‘liq ekan. 
«Axborot» so‘zi lotincha informatio so‘zidan olingan bo‘lib, tushuntirish, biror narsani bayon 
qilish yoki biror narsa yoxud hodisa haqidagi ma’lumot ma’nosini anglatadi. 
Inson yashaydigan dunyo turli moddiy va nomoddiy obyektlar, shuningdek, ular o‘rtasidagi 
o‘zaro aloqa va o'zaro ta’sirlardan, ya’ni jarayonlardan tashkil topgan. Sezgi a’zolari, turli 
asboblar va hokazolar yordamida qayd etiladigan tashqi dunyo dalillari ma’lumotlar deb ataladi. 
Ma’lumotlar aniq vazifalami hal etishda zarur va foydali deb topilsa, axborotga aylanadi. 
Demak, ma’lumotlarga u yoki bu sabablariga ko'ra foydalanilmayotgan yoxud texnik vositalarda 
qayta ishlanayotgan, saqlanayotgan, uzatilayotgan belgilar yo yozib olingan kuzatuvlar sifatida 
qarash mumkin. Agar bu ma’lumotlardan biror narsa to‘g‘risidagi mavhumlikni kam darajaga 
keltirish uchun foydalanish imkoniyati tug‘ilsa, ma’lumotlar