Texnik tizimlarda axborot texnologiyalari

3 Loyihalshning avtomatlashtirilgan tizimi. Ularning turlari va modellari. 

---

САПР klassifikasiyasi ilovalari, maqsadi, ko’lami, ALT yadrosi baza tizimostining 
xarakteri kabi bir qator belgilari orqali amalga oshiriladi. Quyida ilovalari bo’yicha 
ko’proq ishonchli va keng qo’llaniluvchi ALT guruhlari keltirilgan: 
1. Mashinasozlik sohasida qo’llaniladigan ALT. Uni ko’pincha ALT mashinasozlik 
bo’yicha yoki MCAD (Mechanical CAD) tizimi deb ataladi.
2. Radioelektronika uchun ALT. Uning nomlari — ECAD (Electronic CAD) yoki EDA 
(Electronic Design Automation) tizimlar. 
3. Arxitektura va qurulish sohalaridagi ALT. 
Belgilangan maqsad bo’yicha loyihalashni turli jihatlarini ta’minlovchi ALT yoki 
ALT tizimostlari ajratiladi. Shunday qilib MCAD tarkibida CAE/CAD/CAM tizimlar 
paydo bo’ladi: 
1) Funksional loyihalovchi ALT, boshqacha aytganda ALT-F yoki САЕ (Computer 
Aided Engineering) tizimlari; 
2) Umumiy mashinasozlikning konstruktorlik SAR — ALT-К, u ko’pincha СAD-
tizim deb ataladi; 
3) Umumiy mashinasozlikning texnologik САПРi — САПР, boshqacha qilib 
aytganda ishlab chiqarishni texnologik tayyorlashni avtomatlashtirilgan tizimlari yoki 
САМ (Computer Aided Manufacturing) tizimlari. 
Qo’llanilish ko’lami bo’yicha ALTning alohida dasturiy-uslubiy komplekslari 
mavjud. Masalan, so’nggi elementlar usuli bilan mos ravishda mexanik buyumlarning 
chidamlilik tahlili kompleksi yoki elektron sxemalar tahlili kompleksi, dasturiy(software) 
va texnik(hardware) ta’minotning noyob arxitektura tizimlari kompleksi. 
Baza tizimosti xarakteri bo’yicha ALTning quyidagi ko’rinishlari mavjud: 
1. Mashina grafikasi va geometrik modellashtirish подсистемыsi bazasidagi ALT. 
Bu ALT konstruktorlash loyihalashning asosiy prosedurasi hisoblangan ilovalarga 
yo’naltirilgandir. Konstruktorlash jarayoni bu fazoviy forma va ob’tektlarni o’zaro 
joylanishini aniqlashdir. Shuning uchun bu guruhga mashinasozlik sohasidagi ALTning
ko’pgina grafik yadrolari kiradi.
2. MMBT bazasidagi ALT. Ular qiyin bo’lmagan matamatik hisoblashlar orqali ko’p 
miqdordagi kattaliklarni qayta ishlovchi ilovalarga mo’ljallangan. Bunday ALT iqtisodiy-
texnik ilovalarda ko’proq uchraydi. Masalan, biznes –rejalarni loyihalashda. Umuman 
bular mustaqil ishlatiluvchi dasturi-uslibiy komplekslardir. Bularga masalan, ishlab 
chiqarish jarayonini imitasion modellashtirish, oxirgi elementlar usuli bilan chidamlilikni 
hisoblash, avtomatlashtirilgan bosgqaruv tizimini sintez va analiz qilish komplekslari 
kiradi. Ko’pincha bunday ALT CAE tizimiga kiradi. Unga VHDL bazasida yaratilgan 
mantiqiy loyihalash dasturlari, MathCAD matematik paketi misol bo’ladi.
3. Kompleks (integrallashgan) ALT-avvalgi turdagi подсистемlarni birlashmasidan 
tashki topgan. Kompleks ALTga mashibasozlikdagi CAE/CAD/CAM-tizimlari yoki ALT 
BIS kiradi. ALT BIS MBBT va prinsipial, mantiqiy va funksional sxemalar, kristallar 
topologiyasi, mahsulotni yaroqliligini tekshirish testlari komponentalarini loyihalash
tizimostlaridan tashkil topgan. Bunday murakkab tisimlarni boshqarish uchun 
ixtisoslashtirilgan tizimli muhitlar ishlatiladi.