Texnik mexanika

2.3. Konussimon tishli uzatmaga ta’sir qiluvchi kuchlar, kontakt va egilish kuchlanishlari

Konussimon uzatmalarni ilashishida hosil buladigan kuchlar. Tishli g’ildiraklar ishlashganda umumiy kuch F_n tish yo’nalishiga tik ta’sir etadi, bu kuch esa aylanma F_t hamda F_r^l kuchlarga bo’linadi

F_r¹ kuch tashkil etuvchilariga ajratilsa, F_r - markazga intiluvchi hamda F_a - bo’ylama hosil bo’ladi.

1. To’g’ri tishli konussimon g’ildiraklar uchun Aylanma kuch:

F_t=2T₂/d₂=2T₂/(0.857d_e2)

Yetaklovchi tishli g’ildirakdagi markazga intiluvchi kuch

(α=20°) F_rl = F_ttgα-cosδ₁=0.36F_t1-cosδ₁

Yetaklovchi tishli g’ildirakdagi bo’ylanma kuch

F_al=F_t-tgα-sinδ₁=0.36F_t· sinδ₁

Aylanasimon tishli g’ildiraklarda:

Yetaklovchi tishli g’ildirak uchun radial kuch (α=20°, α=35°).

F_r1=F_t(0.44cosδ₁-0.7sinδ₁)

Yetaklovchi tishli g’ildirak uchun bo’ylama kuch

F_ai=F_t(0.44sinδ₁-0.7cosδ₁)

Yetaklanuvchi tishli g’ildirakda

Fr2⁼Fa1, F_a2=F_ri bo’ladi.

Kontakt kuchlanish. Bu uzatmalar xam kontakt kuchlanishga Gers formulasi asosida hisoblanadi.

σ_N=z_M

Formulada keltirilgan radius qiymati tishning o’rta kesimiga nisbatan quyidagicha aniqlanadi.

Trigonimetrik funksiyalarning o’zaro munosabatini hamda u=tgd₂ ekanligi e’tiborga olib quyidagilarni yozish mumkin:

sos

cosδ₁, cosδ₂ qiymatlarni formulaga quyib qo’yidagi ifoda olinadi:

Tekshirishlar shuni ko’rsatadiki, tish sirtining egrilik radiusi, unga tushadigan kuch, konus uchidan uzoklashgan sari proporsional ravishda o’zgarib boradi. Shuning uchun tishning uzunligi bo’yicha hamma nuqtalarda kuchlanish bir xil bo’ladi. Bu holda g’ildirakning o’rta diametriga ta’sir qiluvchi solishtirma yuklanish quyidagicha ifodalanadi.

q_ur= ; z_M=275MPa^1/2: q, ρ_kqiymatlari formulaga qo’ysak

σ_N=z_M

ifodani soddalashtirsak, ya’ni cosα·sunα=0.5sin2α

z_H= α=20⁰ bo’lganda z_H=1,17; d_m1= ;

F_t=

k_be=b/Re=0,285

Natijada, σ_N=2,12·10³

Formula yordamida kontakt kuchlanishning hisobiy qiymati aniqlanadi. Uzatmani loyihalash uchun esa bu formulani yetaklanuvchi g’ildirak diametriga nisbatan yechib kuyidagi ifoda olinadi:

d_e2=165 mm

bu yerda: T₂- yetaklanuvchi tishli g’ildirak uzatayotgan burovchi moment, Nmm; i- uzatmaning uzatish soni; [σ_H] - kontakt kuchlanishning joiz qiymati, Mpa; k_Nβ -yuklanishni g’ildirak tish eni bo’yicha notekis taqsimlanishi hisobga oluvchi koeffisiyent qiymati yuqorida berilgan.

Aniqlangan d_e2 qiymat standart bo’yicha yaxlitlanib olinadi, ya’ni: 50; (56); 63; (71); 80; (90); 100; (112); 125; (140); 160; (180); 200; (225); 250; 280; 315; 355; 400; 450; 500: Qavs ichida berilgan sonlarni iloji bo’lsa ishlatish kerak emas.