Texnik jihatdan tartibga solish tizimlarining sifatni boshqarishdagi o

2.6. Standartlashtirishning ko'proq qo'llaniladigan umum iimiy

usullari

2.6.1. Tasniflash va kodlashtirishning tizimlashtirish usullari

Standartlashtirish obyektlarini tizimlashtirish standartlashtirishning muayyan obyektlari majmuini ilmiy ketma-ketlik bilan tasniflash va mayyan tartiblashtirishdan iborat.

Ixtiyoriy obyektni tizimlashtirish foydalanish uchun qulay, aniqlangan tizimni shakllantirish va ularni ketma-ketlikda joylashtirish maqsadida amalga oshiriladi.

Tizimlashtirishning eng oddiy tizimi turli lug'at va ma’lumotlardan foydaniladigan alifbo bo'lib hisoblanadi. Standartlashtirish obyektlarini tartibli raqamlashtirish yoki ularni voqealar ketma-ketligiga asoslangan holda joylashtirishda qo'llaniladi. Masalan, ГОСТ, 0'z DSt stan-

49

dartlarini o'sib borish tartibi bo'yicha raqamlashtirish va undan so'ng qabul qilingan yili ko'rsatiladi.

Kompyuter texnologiyalari asrida yagona tamoyillarni ishlab chiqish va usullarni tizimlashtirishda axborot moslashuvchanligini ta'minlash maqsadida sinflashtirish, identifikatsiyalash va kodlashtirish dolzarb ahamiyatga ega. Xilma-xillikni tizimlashtirishning asosi tasniflashtirish hisoblanadi.

Tasniflashtirish - obyektlar to'plamini qabul qilingan usulga muvo-fiq aniqlangan alomatlar asosida farqlash yoki ularni kelib chiqishi bo'yicha sinfli guruhlash (taksonlar)ga ajratishdir.

Alomatlar - obyekt shaklini boshqalaridan farqlovchi obyektning o'ziga xos xossasidir. Obyektlarni tasniflashtirishda ularni umumiy alomatlariga bog'liq boigan sinf, sinf osti, turi, razryadlar guruhi va boshqa ko'rsatkichlari bo'yicha joylashtirish hamda bir-biriga bo'ysungan obyektlar tizimi yaratiladi.

Umumiy tasnif o'zida ixtiyoriy obyektlar ketma-ketligi usulini namoyon etadi va uni qo'llash universaldir, shuning uchun bu usul aniqlashtirishni talab etadi. Faqat "tasniflashtirish (sinflashgan)" tushun-chasining 900 dan ortiq ta'rifi ma'lumdir. Ulardan eng ko'p tarqalgani va sinflash ma'nosi to'g'risida yetarlicha aniq tushunchani beruvchi quyidagilar hisoblanadi: obyektlar sinfi yoki bu tushunchalaming o'zaro bog‘liqligini o'rnatish vositasi sifatida foydalaniladigan, inson faoliyati yoki bilimlar sohasida u yoki bu ketma-ket bog'langan tushunchalar (obyektlar sinfi) tizimi.

Tasniflashtirish va kodlashtirish fikrlash jarayoni faolligi bilan be-vosita bog'liqdir, ayniqsa, uning asosiy qismi ma’lumotni o'zlashtirish-ga javob beradi.

Shu jihati bilan ishlab chiqarish jarayonlarini boshqarish bo'yicha bajaruvchining ishlarini optimallashtirishga bog'liqdir. Zamonaviy ishlab chiqarish tizimlarida ma'lumotlarni haddan ziyod hajmda bo'lishini hisobga olib, uni aniq ishlashi uchun amaldagi vaqt rejimida ulardagi ma'lumotlarni qo'llab-quvvatlash lozimdir. Bunda ma’lumot-lami sifatli sinflashda kompyuter texnologiyalarini qo'llash bilan ishlab chiqarish jarayonlarini boshqarishni optimallashtirish hamda shu rejimda vaqtni qisqartirgan holda ma’lumotlar qayta ishlanadi.

Tasniflashtirish usullari to'plam va to'plam ostilariga bo'lish usuli bilan aloqadorligi darajasi muhim ahamiyatga ega. Obyektlarni tasniflashning ikkita asosiy: ierarxik va fasetli usuli mavjud.

50

Ierarxik usul bo'yicha sinflashtirish quyidagi ketma-ketlik bo'yicha amalga oshiriladi:

• 
  obyektning birlamchi to'plamini aniqlash;
  
• 
  tasniflashtirish obyektining asosiy (mavjud) alomatlarini aniqlash;
  
• 
  alomatlarning ketma-ketligi tartibini tanlash - ulami miqdori va
  boiinish darajasi.
  

									••• ■■!
.1							J
			m 22