|
XX
|
X
|
|
X
|
|
X
|
|
X
|
|
|
|
|
|
-
|
|
|
|
|
|
Tur
|
|
Guruh ostj
|
|
Gumh
|
|
Sinfoni
|
|
Sinf
|
2.5-rasm. Mahsulotlami umumdavlattasniflash uchun kodlar tuzilmasi.
Mahsulot umumdavlat tasniflagichi (MUT) yetkazib berish predmeti bo'lib hisoblangan mahsulot nomi va kodlarining tizimlashtirilgan to'plamini o'zida namoyon etadi. MUT tasnifiy (T-MUT) (sinfiy) va assortimentli (A-MUT) qismlardan tarkib topgan. Tasnifiy (sinfiy) qismi aniqlangan alomatlar bo'yicha mahsulotlami tizimlashtiruvchi tasnifiy guruhlangan nomlar va kodlar (sinf - sinf osti - guruh - guruh osti -tur)ni o'zida namoyon etadi. Assortment qismi muayyan mahsulot markasini indentifikatsiyalovchi nomlar va kodlar majmuasidir.
Misol:
54 sinf mahsulotlari MUTda kodli begilanishini ko'rib chiqamiz:
54 (sinf) -sellyuloza-qog'oz sanoati mahsuloti;
55
546 (sinf osti) - maktab daftarlari, oboy va oq-qog'ozli tovarlar;
5463 (guruh) - oq-qog'ozli tovarlar;
54631 (guruh osti) - maktab daftarlari va kundaliklari;
546314 (tur) - qalam bilan yozish uchun daftarlar;
546314 0001 - nashriyot oq silliq qog'ozdan blok va qattiq qog'oz-dan muqovalangan, hajmi 48 varaq, 144x203 mm o‘lchamli qalam bilan yozish uchun daftar (turli xillik - assortment qismi - muayyan mahsulot markasining identifikatsiyasi).
Tasniflashgan qismida mahsulot (sinf - tur)lar umumiy alomatlari (mo'ljallanganligi va h.k.) bo'yicha obyektlar qatori (sellyuloza-qog'oz sanoati mahsulotlari) tartiblashtirish tartibida bo'linadi. Assortiment qismida muayyan alomatlar qismi (konstruksiyasi va h.k.) bo'yicha tartiblashtiriladi.
Shuning uchun ham tasniflagichlami ishlab chiqish juda murakkab va mashaqqatli ishlardan hisoblanadi.
Buning eng mashaqqatli jihati standartlashtirish sohasida ko'rila-yotgan muayyan aynan bir xil standartlashtirish obyektlari to'g'risidagi ma'lumotlami sifatli tasnifiy tizimlari standartini ishlab chiqish hisob-lanadi. Buning uchun tabiiy turiga qanchalik yaqinlashish imkoniyatini hisobga olish zarur. Agarda obyektlarni identifikatsiyalash uchun zaruriy va yetarli mavjud xossalariga tayangan bo'lsa hamda bu obyektlar tuzilmasini qurish mantiqan muvofiq bo'lsa, tabiiy tasniflash deb ataladi.
Shunday qilib, yuqori sifatli tasniflashni olish uchun u qaralayotgan sohada barcha obyektlar, ular ushbu sohasidagi munosabati va kelib chiqishi jarayonlari maksimal darajada aniq aks ettirilishi lozim. Faqatgina bunday holatlardagina (standartlashtirish sohasi) tartiblashgan tuzilma elementlarini ifodalab, ya'ni uni dunyo bo'yicha ifodalashni amalga oshirish mumkin.
Tasniflagichlami ishlab chiqish va olib borish asosiy nizomlarini; atamalar va ta'riflar, shtrix kodlashni avtomatik identifikatsiyalash asosiy nizomlari; EAN (European Article Numbering) va 0'z TNTkodlarini ro'yxatga olish, tayyorlash, qayta ko'rib chiqish va bekor qilish tartibini belgilovchi 0'z DSt amalga kiritilgan.
0'zbekistonda xalqaro va hududiy standartlar asosida quyidagi tasniflagichlar yaratilgan va amalga kiritilgan: KTUT, KOU, TIFUT, NSKZ, KFS, KTF, KSE, KS, KSM, KV, 0'BTT.
Jami 9 0'z DSt, shuningdek, 12 tasniflagich KTUT, KS, KSM va boshqalari STT 6-sinfiga kiradi.
56
Ta'kidlash joizki, tasniflagichlami ishlab chiqish juda murakkab va katta hajmli vazifalardan biridir. Buning katta mashaqqatligi jihati qaralayotgan muayyan mos bo'lgan standartlashtirish sohasi, standart-lashtirish obyektlari to'g'risidagi sifatli axborotlarni tasniflash tizimini ishlab chiqish hisoblanadi. Buning uchun tasniflagich shunchaki tabiiy tipiga yaqinroq o'xshashi lozim bo'ladi. Obyektlarni identifikatsiyalash uchun zaruriy va yetarli mavjud xossalariga tayangan hamda bu obyektlar tuzilmasiga u mantiqiy qurilgan bo'lsa, tabiiiy tasniflash deb ataladi. Shunday qilib, yuqori sifatli tasniflagichni hosil qilish uchun, u qaralayotgan sohadagi barcha obyektlarni maksimal ravishda aniq aks ettirishi, ulaming munosabati va ushbu soha jarayonlaridan kelib chiqishi zarur. Faqat shunday holatda, uni dunyo bo'yicha (standart-lashtirish sohasida) aks ettiradigan tasniflagichning tartibli tuzilma elementlarini aks ettirish mumkin.
2.6.3. Shtrixli kodlashtirish
Shtrixli kod - galma-gal qora va yorug1 hoshiyalar - turli kenglik-dagi shtrix va probellar majmuidir. Berilgan hoshiya (shtrix)lar kengligi hamda ularni qo'shilishi axborotni eltuvchi bo'lib hisoblanadi. Eng ingichka shtrix modul deb nomlanuvchi tayanch sifatida qo'llaniladi. Qolgan barchasi ko'ndalang chiziqli kenglikdagi shtrixlar va probel-laming o'lchamlari, bu modullarning butun sonlaridir. Bir qancha o'nlab turdagi turli xil UPC, EAN, ShK 39 va boshqa shtrix kodlar mavjud.
AQSH, Kanada mamlakatlarida UPC kodi (universal savdo kodi) va Yevropada EAN (Yevropa tovarlarni kodlashtirish tizimi) kodi keng tarqalgan. EAN kodlashtirish tizimi dunyo bo'yicha kengroq tarqalgan.
EAN 3 formatli kodida 13 qiymatli (EAN -13) hamda EAN-8 va ITF-14 kodlashtirish turlari mavjud.
Kodli so'zlarni aks ettirish chegaralovchi - belgilar bilan boshlanadi va yakunlanadi hamda bo'luvchi-belgi (keltirilgan belgilami o'qishni qulayligini ta'minlash uchun) shtrix kodni ikki qismga bo'ladi.
EAN -13 mahsulot kodining raqamlarini 4 ta guruhga bo'linadi (2.6-rasm).
Birinchi guruh ikkita yoki uchta raqamdan iborat bo'lib, bu shtrix kod qaysi mamlakatda ro'yxatga olinganligini ko'rsatadi. Ikkinchi guruh beshta (mamlakat kodi ikki xonali son bo'lganda) yoki to'rtta (mamlakat kodi uch xonali bo'lganda) dan iborat raqamlar mahsulotni tayyorlovchi korxonaning raqamini ko'rsatadi. Uchinchi guruh ushbu mahsulotning
57
raqamini bildiruvchi beshta sondan iborat bo'ladi. To'rtinchi guruh bitta sondan iborat bo'lib, nazorat soni hisoblanadi.
Mirimiv ihmxlir
Chetki shtrixlar
¥78001 5 »5 000 1 1
Nazorat soni
Do'stlaringiz bilan baham: |
