Texnik ijodkorlik va dizayn fanidan amaliy mashg`ulotlarni bajarish uchun uslubiy tavsiyal

Tirkama xaskashlar tishi modelini tayyorlash uchun texnologik karta 
Operatsiya 
va 
o`tishlarning nomlari 
Ishlov 
berish 
eskizi 
Uskunalar 
Moslam
alar 
Asboblar
Qirqish 
O`lchash 
1 
Tishni opravkada 70 
mm 
qo`yim 
bilan 
bukish
Verstag 
CHilangarl
ik tiskisi
Opravk
a
Bolg`a
CHizg`ich
SHtangent
sirkul’
2 
Tishda 

6 mm halqa 
bukish
-«-«- 
-«-«- 
-«-«- 
3 
Tishning ikki uchini 
chizmadagi 
o`lcham 
bo`yicha qirkish
-«-«- 
Nojovka
CHizg`ich
SHtangent
sirkul’
4 
Faska chiqarish va 
rez’ba ochish
-«-«- 
Plashka
Vorotok
Egov
-«-«- 

---

28 
5 
Tishning 
uchini 
o`tkirlash
-«-«- 
Egov № 2
CHizg`ich
Tirkama xaskashlar tishi modelini tayyorlash uchun texnologik karta 
Operatsiya 
va 
o`tishlarning nomlari 
Ishlov 
berish 
eskizi 
Uskunalar 
Moslam
alar 
Asboblar
Qirqish 
O`lchash 
1 
CHizma 
bo`yicha 
zagotovkani rejalash
Verstag 
Tekislas
h plitasi
CHizg`ich
Kerner
Bolg`a
CHizg`ich
SHtangent
sirkul’
90
0
burchaklik
2 
Kontur 
bo`ylab 
egovlash 
uchun 
qo`yim 
qoldirib 
qirqish
Verstag 
Tiski 
Qirqish 
plitasi
Zubilo 
Bolg`a
3 
Kontur 
bo`ylab 
egovlash
Egov № 1,
№ 2
CHizg`ich
SHtangent
sirkul’
90
0
burchaklik
4 
Kronshteynni 
90
0
burchak ostida bukish
-«-«- 
Bolg`a
90
0
burchaklik
5 Teshiklar ochish
Parmalash 
stanogi
Qul 
tiskisi 
Parmala
sh 
patroni
Parma
Patron
Klyuchi
SHtangent
sirkul’
6 
G`uddalarni yo`qotish, 
kronshteynni silliqlash
Verstag 
Tiski 
Egov № 2
Jilvir
 
Xaskash modelini tayyorlash jarayonida talabalar oldiga konstruktsiyalash 
bo`yicha qator ijodiy vazifalar quyilishi zarur. 
Model’ konstruktsiyasini takokillashtirishga doir vazifa 
Xaskash apparatini tushirishga va ma`lum vaqtdan (tegishli masofa o`tilgandan) 
keyin uni yig`ilgan pichan uyumidan bo`shatish uchun ko`tarishga yordam 
beradigan avtomatik qurilmani konstruktsiyalash, tayyorlash va tirkash 
mexanizmiga o`rnatiladigan joyni aniqlash. 
 
3. KUL’TIVATOR MODELI 
Bu modelning konstruktsiyasi qishloq xo`jaligida ekinlarning qator oralariga 
ishlov berish uchun mo`ljallangan agregatdan iborat real kul’tivatorning tuzilishi 
va ishlash printsipini soddalashtnrnlgan holda aks ettiradi. 
Hozirgi paxtachilik kul’tivatorlarining hammasi ug`it solish uchun ham xizmat 
qiladi. 

---

29 
Kul’tivatorlar odatda traktorga osiladigan agregat hisoblanadi. G`o`zaga ug`it 
soladigan NKU-4-6A kul’tivatori almashtiriladigan ish organlariga ega bo`lib, ular 
yordamida: mexanizatsiya bilan g`o`za tuplarini buketirovkalash, qator oralaridagi 
va uyalar orasidagi (ko`ndalang ishlov berishda) begona o`simliklarni tagidan 
qirqish, qator oralaridagi tuproqni yumshatish, sug`orish jo`yaklari olish, erga 
o`g`it solish kabi ishlar bajariladi. 
Begona o`tlarni o`tash uchun uning ish organlari (nayzasimon panjalari) bir xil 
balandlikda, qator oralariga aniq mo`ljallab o`rnatiladi, ana shu holda ishlov 
berilganida egatlardagi begona o`tlarning hammasi qirqilishi, lekin g`o`za 
ko`chatlari 
shikastlanmasligishikastlanmasligi 
kerak. 
G`o`zani 
ko`ndalang 
kul’tivatsiya qilishda esa ular orasidagi begona o`tlar yo`qotiladi. 
G`o`zaga o`g`it soladigan NKU-4-6A kul’tivatori quyidagi uzellardan iborat: 
traktorning etakchi g`ildiraklaridan oldinda yuradigan ish organlarini o`rnatish 
uchun mo`ljallangan oldingi (o`ng va chap) sektsiyalar; traktor g`ildiraklari ketidan 
yuradigan, qator oralariga ishlov beradigan ish organlari o`rnatiladigan ketingi 
sektsiya, ish organlarini ko`tarish va botirish mexanizmi - ish organlarini 
(nayzasimon panjalarni) ma`lum chuqurlikda mo`ljallab o`rnatish uchun xizmat 
qiladi, erga o`g`it solish uchun zarur bo`lgan o`g`itlagich; o`g`itlagichning 
yuritmasi va almashtiriladigan ish organlari. 
G`o`zani o`g`itlaydigan kul’tivatorning tuzilishi va ishlash printsipini yaxshiroq 
bilib olish uchun talabalarning kolxoz yoki sovxoz remont ustaxonasiga 
ekskursiyasini uyushtirish zarur. 
Kul’tivator modeli (45-rasm, a) quyidagi asosiy uzellardan iborat:
rasm
b) rama, v) ish organi, g) kinematik sxemasi. 
Kul’tivator modulining ramasi unga ish organini mahkamlash uchun asos 
sifatida xizmat qiladi. Bu ish organi kul’tivitsiya qilish vaqtida begona o`tlarni 

---

30 
qirqib tashlash uchun mo`ljallangan va traversaga o`rnatilgan bir nechta 
nayzasimon panjalardan iborat. 
8jadval
Uzellarning 
nomer 
va 
nomlari 
Po
z. 
Bel
gi 
Detallarning nomlari 
Son
i 
Mate-rial 
Eslatma 
I 
1 
14-
1 
Asos
1 
St.3 
List –1,5 
Rama
2 
- 
Vint M 4x8 mm
4 
Tayyor buyum 
3 
- 
Gayka M 4 
4 
Tayyor buyum 
4 
14-
2 
Kronshteyn
2 
-«- 
List –2,0 
5 
14-
3 
Rostlash vint
2 
-«- 
6 
14-
4 
Prujina
2 
Prujina 
po`lati
Sim 

1,5 
7 
- 
Maxsus gayka M 4
2 
St.3 
II 
8 
14-
5 
Traversa
1 
-«- 
List –2,0 
Ish organi
9 
- 
Vint M 4x8 m
10 
Tayyor buyum 
10 
- 
Gayka M 4
10 
-«- 
Tayyor buyum 
11 
14-
6 
Nayzasimon 
panja 
(pichoq)
5 
-«- 
List –1,5 
12 
14-
7 
Tortqi kronshteyni
1 
-«- 
List –1,5 
13 
14-
8 
Tortqi
1 
-«- 
List –1,5 
14 
14-
9 
O`q
1 
-«- 
Sim 

6 
15 
- 
Gayka M 5 
2 
Tayyor buyum 

---

31