Texnalogiyalari va komunikatsiyalari rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT
TEXNALOGIYALARI VA KOMUNIKATSIYALARI
RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT
AXBOROT TEXNALOGIYALARI UNIVERSITETI

MUSTAQIL ISH-1

Fan:Infokomunikatsiya tizimlarining elektr ta’minoti

Guruh:830-19
Talaba:Gulimmatov Oxunjon
O’qituvchi:Qodirov Fazliddin

Toshkent 2022

Mavzu: Noan’anaviy va kimyoviy energiya manbalari.

Reja:

1.Krish.
2.Noana’naviy energiya manbalari.
3.Qayta tiklanuvchan energiya manbalari
4.Quyosh energiyasi kelajak energiyasi
5.Foydalanilgan adabiyotlar.
6.Xulosa.

Kirish
Noana’naviy energiya manbalari: Organik yoqilg'ilarda ishlaydigan ana’naviy energiya manbalari o‘rnini bosib elektr energiyasi (yoki boshqa zarur turdagi energiya) olish imkonini beradigan, hozircha keng qo’llanilmaydigan usul, qurilma yoki inshootlar noana’naviy energiya manbalari deyiladi (shamol, quyosh, suv sathining ko‘tarilib-tushishi, kichik va mini hamda mikroGESlar, geotermal, kosmik, bioyoqilg‘i, vodorod va kvant).
Qayta tiklanuvchan energiya manbalariga quyosh energiyasi, yer qobig’idan keladigan issiqlik geotermal energiyasi, oqim quyilishidan foydalaniladigan gidrovlik energiya va yer, oy, quyoshni o’zaro gravitatsion ta’sirlanishi natijasida vujudga keladigan shamol energiyalari misol bo’ladi
Quyosh energiyasi- Nomidan ko'rinib turibdiki, bu quyosh energiyasidan elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun ishlatishdan iborat bo'lgan qayta tiklanadigan va toza energiya turidir. Fotovoltaik energiyada quyosh nurlanishida bo'lgan yorug'lik fotonlaridan elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan quyosh panellaridan farqli o'laroq, bu energiya suyuqlikni isitish uchun bu nurlanishdan foydalanadi.

Quyosh nurlari suyuqlikka tushganda, uni isitadi va bu issiq suyuqlik har xil maqsadlarda ishlatilishi mumkin. Yaxshi fikr olish uchun, Kasalxona, mehmonxona yoki uyning energiya iste'molining 20% ​​issiq suvdan foydalanishga to'g'ri keladi. Quyosh issiqlik energiyasi yordamida biz suvni quyosh energiyasi bilan isitamiz va undan foydalanishimiz mumkin, shunda ushbu energetika sohasida fotoalbom yoki boshqa energiyadan foydalanishimiz shart emas.
Quyosh nurlari har yili yerga bag‘oyat ulkan energiya, ya’ni 621016 kvt soatga teng energiya olib keladi. Bu energiyaning 60 foizi yer atmosferasi, 25,5 foizi okean va dengiz, 14,5 foizi quruqlikni isitishga sarf bo‘ladi. Bundan 2,5 foizi shamolning mexanik energiyasiga, 0,14 foizi daryolar harakatining mexanik energiyasiga, 0,12 foizi turli xil yoqilg‘i o‘tin, torf, toshko‘mir, neft va yonuvchi slanetsning kimyoviy energiyasiga aylanadi. Yerning ko‘ndalang qismi yuzasi 127,6106 km2 ekanligini e’tiborga olsak, yerga tushadigan quyosh nurining energiyasi 176,61012 kVt, demak bir yilda yerga 1,561018 kVt soat  1,61018 kVt soat quyosh energiyasi tushadi. Quyoshning zarrin nurlari yerimizga yiliga 150000 milliard kVt soat shamol energiyasini, 33000 milliard kVt soat suv energiyasini olib keladi. O‘rmonlarda esa quyosh nurlari tufayli yiliga 220000 milliard kVt soat energiya to‘planadi. Bundan tashqari, quyosh energiyasi tufayli ming-ming yillar mobaynida yer bag‘rida ulkan energiya zahiralari jamg‘arilgan. Chunonchi, sayyoramiz bag‘rida yotgan toshko‘mirda 3580000 milliard kVt soat, torfda 480000 milliard kVt soat, yonuvchi slanetslarda 700000 milliard kVt soat, tabiiy gazda 80000 milliard kVt soat energiya zahirasi mavjud. Hozirgi vaqtda insoniyat yiliga bu ulkan zahiralarni mingdan bir qismidan ham kamrog‘ini ishlatadi. Bugungi kunda quyosh ulkan yadro reaktoriga o‘xshashligi ma’lum, unda yuqori bosim va haroratda yadro reaksiyasi sodir bo‘ladi. Bu reaksiya tufayli vodorod geliy yadrosiga aylanishi jarayonida esa quyosh reaktorining aktiv zonasidagi harorat 10 million darajadan ham ortib ketadi.

1977-yil quyosh energiyasidan qishloq xo‘jalik mahsulotlarini quritishda samarali foydalanish bo‘yicha YUNESKO-Ashxabad (“Quyosh IICHB”) da, 1981-yil “Noan’anaviy va qayta tiklanadigan energiya manbalaridan xalq xo‘jaligida foydalanish” mavzusida Toshkent (FTI) da, 1988-yil Dushanbe (FTI) da xalqaro konferensiyalar o‘tkazildi. Shuningdek, 2000-2002 va 2003-yillarda Toshkentda, Buxoroda “Innovatsiya” yo‘nalishida “Noan’anaviy energiya manbalaridan xalq xo‘jaligida samarali foydalanish istiqbollari: muammolar va yechimlar” mavzularida xalqaro ilmiy-amaliy anjumanlar o‘tkazildi.

"Geotermal energiya" atamasi yunoncha yer (geo) va termal (issiqlik) so'zlaridan kelib chiqqan. Aslida, geotermal energiya yerning o'zidan keladi. O'rtacha harorati Selsiy bo'yicha 3600 daraja bo'lgan yer yadrosidan issiqlik sayyora yuzasiga tarqaladi. Bir necha kilometr chuqurlikdagi yer ostidagi buloqlar va geyzerlarni isitish maxsus quduqlar yordamida amalga oshirilishi mumkin, ular orqali issiq suv (yoki undan bug ') yer yuzasiga oqib chiqadi, bu yerda u to'g'ridan-to'g'ri issiqlik sifatida yoki bevosita aylanish orqali elektr energiyasini ishlab chiqarish uchun ishlatilishi mumkin. Er yuzasi ostidagi suv doimiy ravishda to'ldirilib borganligi sababli va er yadrosi inson hayotiga nisbatan cheksiz issiqlik hosil qilishda davom etishi sababli, geotermal energiya oxir-oqibatda toza va qayta tiklanadigan.
Kommunal darajada, geotermal elektr stantsiyalarini qurish va ishlatish qimmatga tushadi. Qidiruv uchun mos joy samarali er osti nuqtasiga tegmaslik kafolatisiz qimmat quduqlarni o'rganish talab etiladi. Biroq, tahlilchilar kelgusi olti yil ichida bu imkoniyatlar deyarli ikki baravar oshishini kutmoqdalar.
Bundan tashqari, bilan hududlar yuqori harorat yer osti manbalari faol geologik va kimyoviy vulqonlar joylashgan hududlarda joylashgan. Bu "issiq nuqtalar" tektonik plitalar chegarasida, yer qobig'i ancha yupqa bo'lgan joylarda hosil bo'lgan. Tinch okeani ko'pincha ko'plab vulqonlar uchun olov halqasi deb ataladi, bu erda juda ko'p issiq nuqtalar, shu jumladan Alyaska, Kaliforniya va Oregonda joylashgan. Nevada shimoliy AQShning ko'p qismini qamrab olgan yuzlab issiq nuqtalarga ega.
Boshqa seysmik holatlar ham bor faol hududlar. Zilzilalar va magma harakati suvning aylanishiga imkon beradi. Ba'zi joylarda suv yuzasiga ko'tariladi va tabiiy issiq buloqlar va geyzerlar paydo bo'ladi, masalan kamchatka geyzerlaridagi suv 95 ° S ga etadi.

Muammolardan biri ochiq tizim geyzerlar havoga ba'zi ifloslantiruvchi moddalarni chiqarishdir. Vodorod sulfidi juda taniqli hidga ega zaharli gazdir" chirigan tuxum» - bug' bilan ajralib chiqadigan oz miqdorda mishyak va minerallar. Tuz ham ekologik muammoga olib kelishi mumkin. Dengizdagi geotermal elektr stantsiyalarda quvurlarda sezilarli miqdorda aralashuvchi tuz to'planadi. Yopiq tizimlarda emissiya yo'q va yuzaga kelgan barcha suyuqlik qaytariladi.