Термодинaмикaнинг иккинчи бош қонуни

ИККИНЧИ БОШ ҚОНУННИНГ AСОСИЙ ТЕНГЛAМAСИ

Юқорида баён этилганидек, энтропиянинг қиймати иситкичдан олинган (ёки совиткичга берилган) иссиқлик миқдорига ва бу жараён қайси температурада борганлигига боғлиқ, яъни S= (Q, Т) Бу боғланиш турли жараёнлар учун турли кўринишда ифодаланади. Карно циклига кўра қайтар жараёнларда бу боғланиш

(III. 12)
ёки
(III. 13)
шаклида ифодаланади.
(III.7) тенгламадан

Ноқайтар жараёнларда иссиқлик манбаидан олинган иссиқликнинг қайтар жараёнга нисбатан камроқ қисми ишга айланганлигидан, яъни қайтар бўлганидан,
(III.12.а)
(III. 13)
Демак (III. 12) ва (III. 13) тенгламалардан ҳар қандай ноқайтар жараён учун: келиб чиқади, (III.14)
ёки (III. 15)
бўлади.
(III.12) ва (III. 14) тенгламаларни бирлаштириб қуйидагича ёзиш мумкин:
(III. 16)
ва
(III. 17)
Тенглик ишораси (=) қайтар ва тенгсизлик ишораси ( ) қайтмас, ўз-ўзича борадиган жараёнларга мансуб. Бу (III. 16) (III. 17) тенгламалар иккинчи бош қонуннинг асосий тенгламаси бўлиб, унинг математик ифодасидир. Бу (III. 17) тенгламанинг қиймати биринчи қонуннинг асосий тенгламалари (II.9 ва 11.10) га қўйилса, биринчи ва иккинчи бош қонуннинг умумлашган тенгламаси келиб чиқади:
(III. 18)
Умуман, жараённинг бажарган иши фойдали ишдан ва кенгайиши механик ишдан иборат бўлиши мумкин:

Бу ерда: A' - фойдали иш, PdV - кенгайишнинг механик иши. (III. 18) тенгламадан:
(III. 19)
Бу тенгламадан кўриниб турибдики, бир хил иситкич ва совиткич орасида кайтар ва қайтмас равишда ишлайдиган машина ишласа, кайтар ишловчи машина кўп иш бажаради ва бу иш максимум иш-A_тах дейилади. Шунга кўра, машинанинг ФИК ни ошириш учун, мумкин қадар қайтар тарзда ишлатишга интилиш керак. A қайтмас ишловчи машинанинг бажарган иши бўлса:
(III.20)
- қайтарлик даражаси. -қанча катта бўлса, қайтарлик даражаси шунча юқори бўлади ва  1 га яқинлашади.