Termodinamika va statistik fizika

о 
о
Uchinchi  qonunga  asosan,  T—>0  da  entropiya  S-^0  ga  intilishi 
u c h u n  
Cv
  va  Cp  lar  T  chiziqli  funksiyasiga  n isb atan   tezroq 
nolga  intilishi  kelib  chiqadi.  T—>0  da  ideal  gaz  o'zining  ideal 
gazlik  xususiyatini  yo'qotadi,  y a’ni  aynigan  holatda  bo'ladi.
T e rm o d in am ik an in g   uchinchi  qonuni  sistem an in g   k v a n t 
xususiyatidan  kelib  chiqadi  va  barcha  urinishlarga  qaram asdan 
klassik fizika  doirasida  uni  nazariy isbot  qilib  bo'lmaydi.  Klassik 
fizikada  bu  qonun  tajriba  natijalari  asosida  yaratilgan.  N ern st­
ning  issiqlik  teorem asi  va  u n d an   kelib  chiqadigan  xulosalar 
statistik  fizika  qonunlari  asosida  juda  oson  tushintiriladi.
Issiqlik  sig'imi  aniq  m usbat  bo'lganligi  uch u n   te m p e ratu ra  
oshishi  bilan  sistem aning  ichki  energiyasi  h am   oshib  boradi, 
va  aksincha,  tem p eratu ra  pasayishi  bilan  energiya  kam ayadi. 
T em p eratu ra  absolut  nolga  intilganda  energiya  nolga  intiladi.
93

---

Sistema  bir jinsli,  xususan,  kimyoviy  bir jinsli  bo'lsin.  Sistemani 
faraziy   b o 'la k la rg a   a jra tam iz,  bu   b o ‘la k larn in g   en erg iy asi 
tem p eratu ra  absolut  nolga  intilganda  o'zining  m inim um   qiy- 
matiga  intiladi,  dem ak,  bir  b u tu n   sistem aning  energiyasi  ham  
minimum ga  intiladi.  Bunga  asosan,  kv an t  nazariyasiga  ko‘ra, 
sistem a  m ikroholatlarining  statistik  vazni  birday  bo‘lib  birga 
te n g   bo'ladi.  E n tro p iy a  s ta tis tik   v a zn d a n   olingan  logorifm  
bo'lganligi  uchun  u  nolga  teng  bo'ladi.
Faraz  qilaylik,  kv an t  m exanika  qonunlariga  bo'ysuninuvchi 
sistema 
W{
  d isk ret  energetik  holatlardan  birortasida  statistik 
m u v o zan atd a  y o tg a n   bo'lsin.  T e m p e ra tu ra   pasayishi  bilan  
yuqorida  ta ’kidlaganimizdek  u  pastki  energetik  holatlarga  tusha 
boshlaydi  va  te m p e ratu ra   nolga  intilganda  eng  quyi  holatga 
tushadi.  Ikkinchi  tom ondan,  o 'ta  p ast  te m p e ratu ralard a   eng 
quyi  va  birinchi  h o latlarn in g   energiyalarining  farqi  issiqlik 
energiyasidan  ju d a   k atta  bo'ladi,  y a ’ni