Termodinamika va statistik fizika

t a ’siri  tufayli  holatning  o'zgarishi  sabab  bo'ladi
.1
  Xususan,
 
gazlardagi  qaytmaslikning  sababi  undagi  zarralarning  to'qna-
 
shuvidir.  Erkin  oqimlar  o'rtacha  maydon  tufayli  bo'ladigan
 
effektlar  entropiyasining  paydo  bo'lishiga  sabab  bo'lmaydi.
 
Shunday qilib,  qaytmaslik yuzaga kelishi uchun o'zaro ta ’sirning
 
bo'lishi  shart.
Juda  ko'p  tipdagi  qaytmas jarayonlar  mavjud  bo'lsada,  ular-
 
ni  shartli  ravishda  ikki  guruhga  ajratish  mumkin:
1.  Turli  fazalarning  aralashishi  bilan  bog'iiq  bo'lgan  qaytmas
 
jarayonlar.
2.  Dissipativ  tipdagi  qaytmas  jarayonlar.
Birinchi  tipdagi  qaytm as  jarayonga  plazmaning  qaytm as
 
holati  misol  bo'la  oladi.  Plazmada  yetarlicha  uzoq  vaqt  zaryad-
 
larning  kollektivi  (to'plami)  lokal  tebranib  tura  olishi  mumkin.