Termodinamika va statistik fizika

i
Bu  yerd a  g .  -rea k siy a d a   qatnashuvchi  m oddalarning  k im yo viy 
belgisi,  v. ~ reaksiyada qatnashuvchi m oddalarning m olekulalari 
soni.
Endi  k im y o v iy   reaksiya  uchun  m uvozanat  shartini  yozaylik. 
A g a r   sistemada  k im y o viy   reaksiya  o ‘zgarm as  tem peratu ra  va 
o ‘zgarm as  bosim  ostida  o 'tayo tgan   b o‘Isa,  u  holda  G ibbs  term o ­
dinam ik  potensiali  m inim um   bo'lishi  kerak,  y a ’ni
6Ф =  V6p -  S6T + X
= 0.
i
Bu  ifodadan
J j i J N i   =
  0. 
(4.56)
138

---

Bu  y e rd a   6N.  k im y o v iy   reaksiyada  ishtirok  e tu v c h i  k om po- 
nentlar  m oleku lalarinin g  o'zgarish  soni  bo'lib,  ular  m olekulaiar 
soniga  proporsional  b o'lga n ligi  uchun  k iy o v iy   m u vozanat  sharti 
(4.56)ni  q u yid a gi  ko'rinishda  yozish  mumkin:
X v ,-m  =  o 
<4-57)
i
(4.55)  v a   (4.57)  tenglam alarni  solishtirib,  q u yid a gi  xulosaga 
kelam iz.  B irin c h i  te n g la m a d a g i  m odda  b elgisin i  shu  m od d a 
k im y o v iy   potensiali  bilan  almashtirsak,  k im y o v iy   reaksiyalarda 
term o d in a m ik   m u vo za n at  shartini  olar  ekanm iz.  (4.57)  ifo d a  
k im y o v iy   m u vo za n a t  sh a rti  d eyiladi.  D em ak ,  te rm o d in a m ik  
m u vozan at  shartin i  topish  uchun  k im y o v iy   potensiaini  bilish 
k era k   ekan.
Ideal  gazlar  uchun  k im y o viy  reaksiyalarda  m uvozanat  sharti­
ni  k o ‘rib  chiqam iz.  Id ea l  gazlar  aralashm asidagi  har  b ir  kom po- 
n en t  o ‘ zin i  m u sta q il  ra vis h d a   tutadi.  Shu  sab ab li  u la rn in g  
k im y o v iy  potensiallari parsial bosim orqali aniqlanadi. K im y o v iy  
poten sialn in g  oshkora  ko'rin ishi  term od in am ik   m eto d   y o rd a - 
m ida  ideal  ga zlar  uchun  olinadi: