Termodinamika va statistik fizika

gazlar  issiq lik   s ig ‘im in in g   k la ssik   n a za riy a si
K o'p  atomli  m olekulalardan  tashkil  topgan  gazni  ko'ramiz. 
Bunda  m olekulalar  ilgarilanm a  h a ra k atd a n   tashqari  aylanm a 
va  teb ran m a  h arak atd a  bo'ladi.  Molekula  energiyasi  shuning 
uchun  uch  qism dan  iborat  bo'ladi:
Bu  y erd a  elektron  va  yad ro   holatlariga  to 'g 'ri  kelgan  ichki 
energiyani (5.87) da  hisobga  olmadik.  B unday gaz holatini o 'rg a- 
nishda  quyidagi  ikkita  farazni  qabul  qilamiz:
(5.87)
14  -   A.A. A bdum alikov,  R. M am atqulov
209

---

1.  M olekular sistem alarga  um um iy statistik qonunlarni tatbiq 
qilish  mumkin.
2.  A yrim   olingan  molekulalarning  harakatini  xarakterlashda 
klassik  m exanika  qonunlari  o'rinli.
Gaz  issiqlik  sig'imi  energiya  kabi  uch  qism dan iborat  bo'ladi, 
y a ’ni
C v   —  Q lg  +   C ayl  +   Q e b   •
Issiqlik sig'imini hisoblash uchun gaz ichki energiyasini hisoblash 
kerak.  Biz  eng  a w a lo   ikki  atomli m olekulalardan tashkil  topgan 
gazni  olib  qaraylik.  Ikki  atomli  molekulani  va  massali  cheksiz 
kichik  sh arlard an   iborat  bo'lgan  m iniatyur  gantel  ko'rinishda 
tasav v u r  etamiz.  Bunda  uchta  erkinlik  darajasiga  ega  bo'lgan 
ilgarilanm a  harak at:  gantel  o'qiga  perpendikular  o'qlar  atro - 
fida  ikkita  aylanm a  h arak at  va  atom lam i  bog'lovchi  o'q  b o '­
yicha  teb ran m a  h a ra k at  m avjud  bo'ladi.  B unday  ikki  atomli 
molekula  holati  12  o'lchovli  fazalar  fazosida  aniqlanadi,  y a ’ni 
oltita  koordinata  va  oltita  im puls  yordam ida  aniqlanadi.  Bu 
koordinatalar va  impulslar  -   molekulalarning ilgarilanma,  aylan­
ma  va  te b ran m a  h arak atlarin i  xarakterlovchi  koordinata  va 
im pulslardir.
M olekulani  kvaziberk  sistem a  deb  qarab,  unga  Gibbsning 
kichik  kanonik  taqsim otini  qo'llaylik.  U  holda
dW  = dW(eilg )dW (£ayl )dW(eteb ). 
(5.88)
Bu  yerda: