Termodinamika va statistik fizika

dX = TdS +  V d p - J j id \
i
bo'ladi.  Bu  term odinam ik  potensiallar  a d d itiv   v a   holatning  b ir 
q iy m a t li  fu n k s iy a la ri  b o 'lib   h isob lan ad i.  Bu  te rm o d in a m ik  
potensiallarning  kam ayishi  to 'g 'r i  kelgan   sharoitda  sistem aga 
ta ’sir  etu vch i  kuchlarning  bajargan   ishini  aniqlaydi.
3.23. G ib b s -G e lm g o ls  te n glam a lari
T erm od in am ik   xarakteristik  funksiyalar  o 'zaro   b og'la n gan - 
dir.  A g a r   ulardan  birortasi  m a ’lum   bo'lsa,  qo lgan larin i  an iq - 
lash  mumkin.
I- 
h o i .   E rkin  en ergiya  F  =   E  ~  TS  b erilgan   bo'lsa,  u  holda 
ichki e n e rgiy a   E ni  hisoblash mumkin.  E ntropiya  S  ni (3.127)dan 
topib,  o 'rn ig a   qo'yish   natijasida  ichki  en e rgiy a   q u yid a giga   ten g 
b o 'la d i:
101

---

II-  
h о 1.  Gibbs  term odinam ik  potensiali  Ф  =   \  —  TS  berilgan 
bo'lsa,  u  holda  entalpiya  x  ni  hisoblash  mumkin.  Entropiyani 
(3.130)dan  topib,  o'rniga  qo'yish   natijasida  entalpiyani  aniqlash 
mum kin:
*  = Ф - Т ( £ ) г . 
<3.142,
(3.141)  va  (3.142)  ten gla m a la r  G ib b s -G e lm g o ls   ten glam alari 
deb  yuritiladi.  A g a r   T   =   0  da  F  -   E()  va  Ф  =   x 0  bo'lishini 
hisobga  olsak,  u  holda  (3.141)  va  (3.142)larning  um um iy yech im i 
qu yid agi  ko'rinishni  oladi:
F   = E„  - T f r ^ ^ d T ,  
(3-143)
u 
Jo 
j !
ф  =  Л - Т / ; ^ с 1 Т ,  
(3.M4)
bu  yerda  integrallash  doim iysi  I(V )  va  I(p )  lar  T   =   0  da  nolga 
teng  bo'lishligi  hisobga  olindi.10  (3.143)  va  (3.144)  ifodalar  ichki 
en ergiya  va  entalpiyan in g  tem peratu raga  b og 'liq ligi  berilganda 
erkin  energiya  va  Gibbs  term odinam ik  potensialini  topish  m um - 
kinligini  beradi.
G ib b s-G elm g o ls  tenglam alari  yordam ida,  izoterm ik jarayon - 
da  m exanik  kuchlarni  va  izo term ik -izo b arik   jarayonda  nom e- 
xanik  kuchlarning  bajargan   m aksimal  ishini  hisoblash  mumkin.
A g a r   sistema  izoterm ik  holda  Fj  erkin  en ergiyali  F n  holatdan 
erkin  energiyali  holatga  o'tsa,  u  holda  bajarilgan  ish  erkin  ener- 
giyaning  kam ayishi  hisobiga  o'tadi:
A   = - ( A F ) r  = - ( F 2  -  F, )T .
G ib b s-G elm g o ls tenglam asi  (3.141)ga  asosan  qu yidagi ifodani 
olam iz: