Termodinamika” fanidan o`quv- uslubiy majmua

w₂=w_2n
Bug’g’ chiqishining nisbiy tezligi v₂qanotning chiqish qirrasidan disk tekisligiga ₂ bug’rchak otsida urinma bo’ylab yo’naladi. CHiqish bug’rchagi deyiladigan ₂ bug’rchak, odatda, ₁ bug’rchakka teng qilib olinadi.
R eaktiv turbina. Quyidagi rasmda reaktiv bosqichning sxemasi ko’rsatilgan. Turbinaning soplo apparati ko’zalmas qanotlarning har qaysi jufti hosil qilgan, torayib boradigan kanallardan iborat. Soplo apparatida bug’ boshlanich bosimi p₀ dan biror oraliq bosim p₁ (p₀> p₁) gacha qisman kengayadi. Bug’nda torayib boradigan soplolarda energiyaning faqat bir qismigina kinetik energiyaga aylanadi. Reaktiv bosqichning qanotlari kamroq bug’kilgan bo’lib, torayib boradigan kanallar hosil qiladi. SHu sababli unga bug’ absolyut tezligi c₁ va nisbiy tezlik w₁ bilan kirib kengayishda davom etadi. Bug’nda uning bosimi p₁ dan p₂ gacha pasayadi va natijada bug’ning nisbiy tezligi w₁ dan w₂ gacha ortadi.
Turbinaning diski bilan valni aylantiruvchi kuch bug’ p₁ dan p₂ bosimgacha kengayadigan ish qanotlari harakatlanuvchi kanalining reaktiv ta׳siridan vujudga keladi. Bosimning pasayishi natijasida bug’ning ish qanotlariga nisbatan oqish tezligi ortadi. Bug’nda itarish kuchi — reaktiv kuch vujudga keladi. Raktiv kuch oqib chiqayotgan jarayoncha tezligiga Teskari yo’nalgan.

Reaktiv turbinada sodir bo’ladigan jarayonning is — diagrammada tasvirlanishini ko’rib chiqamiz. Bug’ning bug’tun issiqlik pasayish farqi h₀=i₀—i₂ dan foydalanib, adiabata 0—2 bo’yicha p₀ bosimdan p₂ bosimgacha kengayadi deb faraz qilaylik. Issiqlik pasayishining bug’ning soplolarda p₀ dan p₁bosimgacha kengayishiga sarflangan qismini h_1n bilan, bug’ning ish qanotlarida p₁ dan p₂bosimgacha kengayishiga sarflangan ikkinchi qismini esa h_2norqali belgilaymiz. Ma׳lumki, h_1n+h_2n=h₀.
SHuni ta׳kidlab o’tish kerakki, reaktiv turbinaning ish qanotida reaktiv ishdan tashqari bug’ jarayonchasining bug’rilishi bilan boliq bo’lgan aktiv ish ham bajariladi.
Reaktiv bosqichning xarakteritsikasi reaktsiya darajasidir, u ish ildiragining qanotlarida vujudga keladigan issiqlik kengayishining barcha bosqichdagi issiqlik pasayishiga nisbati sifatida aniqlanadi:

Amalda reaktsiya darajasi kichikroq (p=0,l—0,15) bo’lgan turbinalar aktiv hisoblanadi.
Bug’ ish qanotlarida kengayganligi sababli bug’ning ish qanotlarigacha bo’lgan bosimi bilan ulardan keyingi bosimi o’rtasida farq bo’ladi. Bug’nda turbina diskining ikkala tomonida ham tegishlicha bosimlar farqi vujudga keladi. Natijada bug’nday turbinalarning ishlash vaqtida turbina diskining barcha yon sirtiga kattagina qo’shimcha kuch tushadi. Bug’ kuch turbina disklarini val bilan birgalikda uning o’qibo’ylab bug’ning qanotlarga kirish yo’nalishi bo’ylab siljitishga harakat qiladi. Bug’nday turbinalar ortiqcha bosimli turbinalar ham deyiladi.
Turbina bitta bosqichining ishlashi va nisbiy f.i.k. bug’ soplodan chiqishida absolyut tezlik c₁ bilan ish qanotlarining kanallariga kiradi. Ish qanoti bug’kilgan bo’lgani uchun bug’ jarayonchasi unga kirganida o’zining yo’nalishini o’zgartiradi. Bug’nda turbina diskini aylantiruvchi aylanma kuch vujudga keladi.
Kuch P ning 1 sekund davomidagi impulsi shu kuchning o’rtacha qiymatiga tengligi sababli ko’rib chiqilayotgan hol uchun harakat miqdorining o’zgarish qonunini ushbug’ vektor tenglama tarzida ifodalash mumkin: