Termodinamika” fanidan o`quv- uslubiy majmua

Uy vаzifаlаri vа tоpshiriqlаr
Tоpshiriq №1
Suvni uzatish uchun mo’ljallangan markazdan qochma tipidagi nasos quydagi texnik xarakteristikalarga ega: Agar, ushbu nasosning aylanishlar soni ga o’zgartirilsa, uning ish unumdorligi, napori va quvvati qanchaga ortadi? Nasosning F.I.K xam xisoblab chiqilsin.

parametr	O’lchov birligi	Shifrning oxirgi raqami bo’yicha variantlar
		1	2	3	4	5	6	7	8	9	0
	Ayl/min	1400	1440	2880	3600	2500	2900	1200	1260	3200	960

Tоpshiriq №2
Dastlabki temperaturasi bo’lgan D gazni adiabatic siqish natijasida uning bosimi gacha ko’tarildi.1kg gazni adiabatic siqishga sarflangan ish va uning temperaturasi xisoblab topilsin

Parametr		O’lchov birligi		Shifrning oxirgi raqami bo’yicha variantlar
				1		2		3		4	5		6		7		8		9		0
				20		0		10		15	30		5		35		40		0		10
		kgk/sm²		0.5		1.0		1.5		2.0	1.8		1.4		0.6		0.2		0.8		1.3
		kgk/sm²		2		3		10		15	3.5		4.5		2.5		20		30		40
parametr	Shifrning oxiridan avvalgi raqami bo’yicha variantlar
	1		2		3		4		5			6		7		8		9		0
D	Ar						havo

6-amaliy mashg’ulot
Mavzu: Gazlarni kompressorlarda siqishga oid misollar yechish
Nazariy qism:
Kompressorlar turli gazlarni siqish uchun xizmat qiladi. Kompressorlarda olinadigan siqilgan havo texnikaning turli sohalarida keng qo'llaniladi. Masatan, siqilgan havoda ishlovchi bolg‘alarda; metaillurgiya sanoatida; o’choqlarga havo purkashda; metallarga katta bosim ostida qurilishda: pardozlash ishlarini bajarishda, melall quymalarning sirtini qumli oqim bilan tozalashda va h.k.Ular porshenli, ratatsion, markazdan qochma va o’qli kontpressorlarga bo'linadi.Porshenli kompressorlar. Bir pog'onali porshenli kompressoming chizmasini ko'rib chiqamiz. (6.1-rasm).



6.1-rasm. Bir pog`onali porshenli kompressor
Porshen pastga harakatlanganda silindrdagi bosim atmosfera bosimiga nisbatan kamayib ketadi, natijada atmosfera bosimini kuchi tufayli sorish klapani (2) ochilib, silindr havo bilan to'ladi. Porshen qayta yuqoriga qarab harakatlanganda slindirdagi havo atmosfera bosimiga nisbatan katta bosim bilan siqiladi, natijada so'rish klapani (2) yopilib, tashqi havoning silindr bilan aloqasi uziladi. Porshenning yuqoriga qarab harakatIanishi davom etadi va silindrda havo haydash klapani va haydash quvuridagi siqilgan havo qarshiligint yengguniga qadar siqiladi. Shu daqiqada haydash klapani ochilib, siqilgan havo porshen yordamida resiver (4) ga kelib iushadi.
Bir pog'onali kompressorning P-V koordinatadagi grafigi (6.1,b-rasm)ni ko'rib chiqamiz.
AB — so'rish jarayoni, BC — siqish jarayoni, CD — haydash jarayoni.
Siqish chizig'i havodan olib ketilayotgan issiqlik miqdoriga ko‘ra BC - izotermik, BC₂ — adiabiatik va BC₁ — politropik bo’lishi mumkin. Siqish jarayonida havoni sovitish suv orqali amalga oshiriladi. So'rish hajmi V_t ning siiindrning ishchi hajmi V_b ga bolgan nisbati kompressor pog'onasning hajmiy F.I.K deyiladi.
(6.1)
bunda
siqilib ulgurmagan havoning nisbiy hajmi;


silindrnig zararli va ishchi hajmlari;
bosimni ortish darajasi;
politropa ko`rsatkichi.
Bosimni ortish darajasi deb compressor pog’onasida chiqishdagi bosimning pog’onaga kirishdagi bosimga nisbatiga aytiladi;
(6.2)
Bir pog’onali porshenli kompressorning haqiqiy ishchi jarayoni indicator diagramma ko’rinishida berilgan va u nazariysidan asosan so’ruvchi va chiqarib yuboruvchi klapanlardagi yo;qolishlar bilan farqlanadi.
Kompressorning haqiqiy uzatishi V ning nazariy uzatish ga bo’lgan nisbati uzatish koeffitsenti deyiladi.
(6.3)
kompressorning nazariy uzatishi (m³/sek ) quydagi ifodadan aniqlanadi


(6.4)
Bunda D-silindrning diametri, m;
S- porshenning yurishi, m;
n- valning aylanish tebranishi, ayl/min
Kompressorning uzatish koefitsentini quydagi ifodadan qniqlash mumkin:
(6.5)
Bunda so’rish tizimi qarshiligidagi so’rish davomida bosim kamayishini hisobga olinadigan koeffitsenti;
silindr devorlariga tekkanda gaz qizishida harorat ortishi hisobga olinadigan koeffitsent;
so’ruvchi klapinlarning juda maxkam yopilmasligi natijasida gaz oqib ketishini hisobga oladigan koeffitsent;
Agar so’rilayotgan gazning bosimi va harorati , T0 va silindrdagi gaz siqilishidagi boshlang’ich parametrlari , aniq bo’lsa, u holda va
Quydagi formula orqali topiladi;
(6.6)
(6.7)

Gazni oqib ketishini xisobga oluvchi koeffitsent;

(6.8)
Bunda va - torayish va chiqarib yuborish jarayonidagi oqib ketishda so’rilayotgan gazning sarfi, kg/sek
Kompressorning massaviy uzatilishi (kg/sek) quydagi ifodadan aniqlanadi


(6.9)
Bunda; so’rilish bosimi, Pa;
V- so’rilish bosimida kompressorning haqiqiy hajmiy uzatishi, m³/sek;
R- gaz doimiysi, J (kg. K);
so’rish mutloq xarorati; K
Izotermik torayish davomida kompressorni ishga tushurishdagi nazariy quvvat ( kVt)
(6.10)
Adiabatik torayishdagi nazariy quvvat (kVt)
(6.11)
Bunda k- adiabata ko’rsatgichi.
Politropik torayishdagi nazariy quvvat (kVt)
(6.12)
Bunda k- politropa ko’rsatgichi;
Kompressor sovushi bilan ishlashidagi effektiv quvvat
(6.13)
Bunda; kompressorning izotermik effektiv F.I.K
Kompressor sovimasdan avvalgi effektiv quvvati(kVt)
(6.14)
kompressorni adiabatik effektiv F.I.K
Kompressorni effektiv F.I.K
(6.15)


(6.16)

porshenli kompressorning indikator yoki ichki quvvati (kVt)
(6.17)
Bunda;
o’rtacha indikator bosim , Pa;;
silindirning iishchi hajmi, m³;
n- valning aylanish chostatasi, ayl/sek:
Kompressorni effektiv quvvati (kVt)
(6.18)
Bosimni ortish darajasi ko’p pog’onali kompressorning har bir pog’onasida quydagi ifodadan aniqlanadi:
(6.19)
Bunda z- compressor pog’onalari soni;
gazning oxirgipog’onadan chiqishdagi bosimi, Pa
gazni birinchi pog’onaga kirishdagi bosiimi, Pa
1.1…….1.5- pog’onalar orasida bosim yo’qolishini xisobga oluvchi koeffitsent