Termiz muhandislik texnologiya instituti elektr mashinalari

4. ISHNI BAJARISH VA HISOBOT TAYYORLASH TARTIBI
4.1.1 Transformator qisqa tutashuvi ikkilamchi chulg’ami boshi va oxiri qarshiligi nolga yaqin bo’lgan o’tkazgich bilan ulanib, birlamchi chulg’amga kuchlanish berilganda sodir bo’ladi. Bunda ikkilamchi chulg’am kuchlanishi U₂=0 va yuk qarshiligi Z_yu=0 bo’ladi. Transformator qisqa tutashuv holatida birlamchi chulg’amga nominal kuchlanish berilsa uning qarshiliklari nisbatan kichik bo’lganligi sababli, chulg’amlarda nominal tokdan 15-20 marta katta bo’lgan qisqa tutashuv toklari I_1st, va I_2st o’ta boshlaydi. Chulg’amlar o’ramlarida bu toklarning kvadratiga proportsional bo’lgan elektrodinamik kuchlar vujudga keladi va issiqlik ajralib chiqadi. Elektrodinamik kuchlar chulg’am simlarini uzib va eritib yuborishga olib kelishi mumkin. Shu tufayli nominal kuchlanishli transformatorning qisqa tutashuvi «avariya qisqa tutashuvi» deb hisoblanadi. Agar birlamchi chulg’am kuchlanishini shunday U_st, qiymatgacha kamaytirilganda I_1qt = I_1n bo’lsa, bunday holatni sinov kiska tutashuvi deyiladi. Z_st ning kiymati kichikligi sababli U_qt =(0,05- 0,17) U_n bo’ladi
Qisqa tutashuv holatidagi ekvivalent elektr sxemasi parametrlarini va qisqa tutashuv kuchlanishi uchburchagini aniqlash imkonini beradi. Uchburchak yordamida esa transformator ishchi holatida tajriba o’tkazmay turib uning ishchi tavsiflarini qurish mumkin bo’ladi.
Qisqa tutashuv tajribasi 1-rasmdagi sxema asosida bajariladi. Sxema yig’ilgandan so’ng IR minimal kuchlanishlik holatga keltiriladi va manbaga ulanadi.
Kuchlanish noldan oshirilib, tokning qiymati 1.2I_n da o’rnatiladi. O’lchov asboblarining ko’rsatkichlari yozib olinadi. Tok qiymati I_n o’rnatilib, ikkinchi ko’rsatkichlar yozib olinadi. Shu tariqa tok nolgacha 4 marta kamaytirilib 1-jadvalning chap tomoni to’ldiriladi.

4.1.2. Transformatorning transformatsiyalash koeffisiyenti:

bu yerda: E₁, U₁, W₁ va E₂, U₂, W₂ – birlamchi va ikkilamchi chulg’amlarning EYuK lari, kuchlanishlari va o’ramlar soni.
4.1.3. Qisqa tutashuv tokining nominal toki

bu yerda: I – ampermetr bir bo’linmasidagi tok qiymati [Amper].
4.1.4. Faza kuchlanishlarining o’rtacha qiymati

4.1.5. Qisqa tutashuv quvvati

4.1.6. Qisqa tutashuv va almashtirish sxemasining ba’zi parametrlari

4.1.7. Transformatorning qisqa tutashuv quvvat koeffisiyenti

4.1.8. Hisoblangan qiymatlar asosida qisqa tutashuv tavsiflari quriladi (2-rasm).



1-rasm. Transformatorning qisqa tutashuv tajribasi sxemasi



2-rasm. Transformatorning qisqa tutashuv tavsifi

1-jadval

O’lchangan qiymatlar

Hisoblangan qiymatlar

IA

IB

IC

UA

UB

UC

PA

PB

PC

Iqt

Uqt

Pqt

cosqt

Zqt

Xqt

rqt