Termiz davlat universtiteti filologiya va tillarini o`qitish o`zbek tili ta`lim yo`nalishi 2-kurs talabasi Norhamidova Elnoraning tasavvuf va mumtoz poetikaga kirish fanidan tayyorlagan taqdimoti

Termiz davlat universtiteti Filologiya va tillarini o`qitish fakulteti O`zbek tili ta`lim yo`nalishi 2-kurs 321-guruh talabasi Noryigitova Moxinurning tasavvuf va mumtoz poetikaga kirish fanidan Tayyorlagan taqdimoti

• Mavzu; Zuhd taqvoga alohida e`tibor
• Reja;
• 1. Tasavvuf — so'fiylik ta'limoti
• 2. TASAVVUF ADABIYOTINING O'RGANILISh TARIXI

• ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
• Zuhd so'ziga Bertels shunday ta'rif beradi: "Va'ra halol va hamroni farqlashda o'ta sinchkovlik bilan ish ko'rishdir. Bu ehtiyotkorlik tabiiy ravishda zuhd (nafsni tiyishlik)ga olib keladi. Bu yerda ham turli alomatlar kuzatiladi: gunohdan, keragidan ortiq narsadan, xudodan uzoqlashtiruvchi, hamma o'tkinchi ishlardan tiyilishlik. Bu esa tavakkulga olib keladi. Najmiddin Komilov "Tasavvuf' nomli risolasida: "Zuhd -parhez, hazar qilish demakdir. Ammo bunda taom va ichimlikdan saqlanish, halol va haromni ajratishga alohida ahamiyat beriladi. Zuhd sufiy uchun dunyo va oxirat tarki, dunyo moliga ega bo'laman deb intilmaslikdir." Junayd Bag'dodiy: "Zuhd - qo'lni mulkdan holi tutish, dilni esa Haqdan o'zga har narsadan pok saqlash demak", - desa, Imom G'azzoliy: "Zuhd dunyodan ixtiyoriy ravishda voz kechish va buning uchun qayg'urmaslikdir", -deydi.1 Demak, zuhd - vujudni ham, ruhiyatni ham dunyo ne'matlaridan parhez qilish, qalbni poklash, gunoh ishlardan tiyilish, Haqdan o'zgaga tashna bo'lmaslikdir. Bu maqomga ega bo'lgan kishilar zohidlardir.
• Ahmad Yassaviyning quyidagi hikmatida Olloh rahmati ulug' daryo ekanligini zikr etishga undaydi. Haqning matlubi bo'lsang, uni orzu qil, doim zuhd-u taqvoga amal qil. Agarda shu amallarni: Yaratganni zikr etish, orzu qilish, toat-ibodat qilishni bajarsang, Haq jamolini ko'rsatishiga kafilman, deydi Yassaviy. Haq rahmati ulug' daryo, qoyil bo'lg'il, Tolib ersang Haq sorig'a moyil bo'lg'il. Zuhdu taqvo doim qilib omil bo'lg'il

• Haq jamolin ko'rsatmasa zomin bo'lay.
• Olimlar tasavvuf tarixini dastlab ikki davrga ajratadilar: birinchisi - zohidlik davri, ikkinchisi oriflik va oshiqlik davri. Zohidlik davri so'fiylari taqvo va parhezlikni bosh maqsad deb bilgan bo'lsalar, keyingi, davr so'fiylari tafakkuriy-shuuriy rivojlanish—ya'ni dunyoni va ilohni bilish, tanishni asosiy maqsad deb hisoblaganlar. Xoja Ahmad Yassaviy ham mana shu ikki davr xususiyatlarini tilga oladi. Zohidlarning amali namoz o'qib, toat-ibodat qilish, oshiqlarning amali esa Yaratganning visoli uchun zikr aytib yig'lamoqdir. "O'z yerimda g'ariblik" tushunchasi asl vatan bo'lmish oxirat olamidan kelib, o'tkinchi dunyoda g'urbatda yashayotgan solikdir. Ahmad Yassaviy zohidlik, oshiqlik, g'ariblikni odat qilib, shu amallarni Xojam qabul qilarmikan, deya nola chekmoqda.

• Dargohig'a Xojam qabul qilarmukin?
• Ahmad Yassaviy yuksak kamolot sohibiki, hatto zuhdlikka ham qanoat qilmay, haqiqiy oshiqlikni ulug'laydi. Uning ta'biri bilan aytganda, zuhdlik yo'lini tanlab zohid ham, toat-ibodat bilan shug'ullanib obid ham bo'lma, balki haqiqiy Ollohning ishqi bilan yonuvchi oshiq bo'lgin. Sen ranj-alam ila mashaqqat tortsang-da, ishq yo'lida sobitqadam bo'lgin. Yorning dargohiga loyiq bo'lishing uchun bu dunyo hoy-u havaslaridan kechib istig'noga erishgin. Shundagina sen haqiqiy oshiq sifatiga ega bo'lasan. Haqiqiy ishqni shior etmaganlarni joni ham, iymoni ham yo'q. Zohid bo'lma, obid bo'lma, oshiq bo'lg'il, Mehnat tortib, ishq yo'lida sodiq bo'lg'il. Nafsni urub dargohig'a loyiq bo'lg'il, Ishqsizlarni ham joni yo'q, iymoni yo'q.4
• Quyidagi hikmatidan esa, oshiq xalq uchun haq yo'lida (din yo'lida) jonini fido qilsa, zuhd yo'lida o'z nafsini jilovlay olsa, eranlarning (avliyo insonlarning) yonidan joy oladi, degan fikrlarni anglaymiz. Qur'oni Karimda nafs haqida shunday deyilgan: "Yo'q, zolim kimsalar biror bilim (hujjat)siz havoyi nafslariga ergashdilar. Bas, Alloh yo'ldan ozdirgan kimsani kim hidoyat qila olur? Ular uchun (oxiratda) yordam beruvchilar ham bo'lmas. ("Rum" surasi 29-oyat) 5

•